Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini

2. Moliya bozori instrumentlarini boshqarish usullari. 
Moliya 
bozori 
instrumentlarini 
boqsharishda 
quyidagi 
usullardan 
foydalaniladi:
1. Orttirish va diskontlash. 
Investitsion qoʻyilmalarning turli variantlari toʻlovlar tushumini turli 
grafiklariga ega boʻlganligi bu grafiklarni oʻzaro solishtirishni bir muncha 
qiyinlashtiradi. Shuning uchun pul tushumlarini vaqtning bir momentiga keltirish 
lozim. Agar bu moment kelajakda joylashgan boʻlsa, unda bunday prosedurani 
orttirish deyiladi, agar bu moment oʻtgan vaqtda boʻlsa – diskontlash deyiladi.
2. Pullarning kelajakdagi bahosini aniqlash. 
Investorning hozirgi vaqtda boʻlgan pullari unga kelajakda kapitalini bank 
depozitiga qoʻyish yoʻli bilan orttirish imkonini beradi. Natijada investorda 
kelajakda bir muncha koʻproq pul summasi (avvalgi pul qoʻyilmasi bilan birga) 
paydo boʻlishi pullarning kelajakdagi bahosi deyiladi. 
3. Daromadlilikning joriy va toʻliq normasini taʻminlash 
Obligatsiya daromadliligining kupon normasi 
g
-ga teng. Daromadlilikning 
joriy normasi 
Bu yerda:
g-kuponli foiz normasi,
N-obligatsiyaning soni, 
S-obligatsiyaning narxi
Obligatsiya daromadliligining toʻliq normasini hisoblaymiz. 

---

222 
Bunda qisqa muddatli qimmatli qogʻozlar boʻyicha daromadlilikni topishdagiga 
oʻxshash yoʻl tutamiz. Faraz qilaylik, obligatsiya soʻndirilguniga qadar 
t
1
yil 
qolganda Sʻ narhda sotib olingan va soʻndirilishiga 
t
2
yil qolganda Sʻʻ narhda 
sotilgan. 
Sʻ va S» uchun quyidagi tenglikni olamiz: 
Kelishuvga binoan bu obligatsiyalar foiz stavkalari u yoki bu tovar bahosi 
oʻzgarishiga qarab oʻrnatiladi. Masalan, 80-yillarda mis, neft yoki oltin bahosiga 
asoslangan bir necha obligatsiyalar mashhur boʻlgan. Bunda «suzuvchi» foizli 
obigatsiyalarning foiz stavkasi baholarga qarab oʻzgarib turadi va maʻlum bir 
darajaga yetganda barqaror foyda keltira boshlaydi yoki obligatsiyaning boshqacha 
bir turi mustahkam (oʻzgarmas) foizli obligatsiya boʻlib, bunda obligatsiya 
chiqarilganidan keyin birinchi besh yil davomida bir foizdan maʻlum darajaga 
yetguncha daromad toʻlangan. Nol kuponli obligatsiya har yili emas, balki faqat bir 
marta obligatsiya qayta sotib olinganida foiz olish imkonini beradi. Bu 
obligatsiyalarga foiz ularning emissiyasi kursi boʻyicha toʻlanadi. Emissiya bahosi 
nominal bahoda amalga oshirilishi tufayli obligatsiya egasi emission va nominal 
kurs summalari orasidagi farq miqdorida daromad oladi. Bu obligatsiyalar 
boʻyicha investorlar foydadan soliq toʻlashdan ozod qilinishi mumkin. Shu tufayli, 
bu obligatsiyalarga boʻlgan talab yuqoridir.