Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti

 
Natijalar va ularning tahlili. 
Katalizator namunalarining fazaviy tarkibi, difraktogrammalarini olish uchun 
“Panalytical Empyrean” rentgen difraktometridan (Toshkent “Ilg‘or texnologiyalar markazi”) foydalanildi. Elektron 

---

52 
mikroskoplarning rentgen mikroanalizi fazaviy aniqligi 1mkm aniqlikni tashkil etdi. Ushbu usulda 
katalizatorlarning belgilangan sirt yuzasida fazaviy tarkibi va element tahlili o‘rganildi (2-3 rasmlar). 
 
2-rasm. Nanokompozitli katalizator 
difraktogrammasi 
3-rasm. Nanokompozitli katalizator element 
tahlili 
Olingan natijalardan kelib chiqib nanokompozitli katalizatorning fazaviy tarkibi NiO, CuO, NiAl
2
O
4
, ZnO 
ligi va Ni,O, Cu, Zn, Al dan iborat ekanligi kaalizator formulasi NiO·CuO·ZnO/Al
2
O
3
ga to‘g‘ri kelishini aniqlandi.
Elektron-mikroskopiya usuli va Energion dispersion analiz (EDS Aztec Energy Advanced X-Act, Oxford 
Instruments), skanerlovchi elektron mikroskop SEM EVO MA 10 (Carl Zeiss) qurilmalaridan foydalanib sintez 
qilingan katalizator sirt yuzasining tuzilishi, morfologik xarakteristikalari, zarrachalarining o‘lchami, element tahlili 
o‘tkazildi. 
3a,b
-rasm. Katalizatorning sirt yuzasining 100µ gacha kichraytirilgan tasviri va zarracha o‘lchamlari 
Olingan natijalardan ko‘rinib turibdiki, katalizatorning sirt yuzasi notekis ekanligi, tutuvchi sirtida katalitik 
markazlarning, metall oksidlarining zarrachalarining tarqalishini ko‘rishimiz mumkin. Hamda katalizator sirtida 
joylashgan zarrachalarda adsorbsion g‘ovaklar mavjudligi aniqlandi. Sirt yuzadagi g‘ovaklar notekis 
taqsimlanganligi kuzatildi (
3a,b
–rasmlar). Namunalarning sirt yuzasi geksan bug‘ining adsorbsiyasi usulida 
tekshirilgan. Olingan izotermalardan BET tenglamasi, sorbsiya izotermasi, va g‘ovaklarning to‘yinish nazariyasi 
yordamida katalizatorning solishtirma sirt yuzasi (S), g‘ovaklarning solishtirma hajmi (V
s
) aniqlangan.
 
Unga ko‘ra 
olingan katalizatorning solishtirma sirt yuzasi 510,3÷680 m
2
/g, g‘ovaklarning o‘rtacha diametri 4÷5 nm, 
g‘ovaklarning solishtirma hajmi (V
s
sm
3
/g) 0,130÷0,270 sm
3
/g ga teng ekanligi aniqlandi [5,6,7].