Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti

 
Kalit soʻzlar. 
Katalizator, konversiya, difraktometriya, tekstur xarakteristika, skanerlovchi elektron 
mikroskopiya, element tahlili, rentgenografiya, sorbsiya izotermasi.
 
Kirish. 
Hozirgi vaqtda jahonda organik birikmalar kimyosi, qayta tiklanmaydigan resurslardan oqilona 
foydalanish dolzarb muammolardan biridir. Tabiiy qazilmalar jumladan neft keyingi o‘n yilliklarda dunyo mavjud 
neft zaxiralarining yarmi tugaydigan va kutilayotgan ishlab chiqarish neftga o‘sib borayotgan talabga zid keladigan 
vaziyatga duch keladi. Ushbu tendentsiyalarning to‘qnashuvi neft tanqisligiga olib kelishi va muqobil energiya 
manbalariga o‘tishga olib keladi. Mutaxassislar va ko‘plab tahlilchilarning prognozlariga ko‘ra, yaqin yillar ichida 
vaziyat gazga bo‘lgan talab sezilarli darajada o‘zgaradi [1]. Bu jarayon tabiiy, iqtisodiy va siyosiy omillarga 
asoslanadi, ular birgalikda jahon energetika balansi tarkibini undagi gaz ulushini oshirish foydasiga o‘zgartirish 
muqarrarligini belgilaydi. Shu sababli, neft mahsulotlarini iste'mol qilishga qaratilgan hududlarda gazdan keng 
foydalanish jahon iqtisodiyotining muhim dasturiga aylanib bormoqda, bu shubhasiz O‘zbekiston uchun muhimdir. 
Yengil uglevodorodlarni konversiyalashning yangi katalitik jarayonlari iqtisodiy jihatdan foydali va arzonligi 
tufayli yuqori samarali ishlab chiqarish hisoblanadi. Yurtimizning Qashqadaryo viloyatida qurilayotgan sintetik 
suyuq yoqilg‘i ishlab chiqarish bo‘yicha zavod “Sasol” Gas-to-liquids (gazni suyuqlikka aylantirish) 
texnologiyasiga asoslangan sintetik suyuq yoqilg‘i ishlab chiqarish bo‘yicha dunyodagi uchinchi zavodning 
qurilishi ham bugungi kunda tabiiy gazga qayta ishlash va ulardan mahsulot olishning ahamiyatini belgilab beradi.
 
Ushbu jarayonda tabiiy gazdan suyuq sintetik yoqilg‘i olishda dastlabki xom-ashyo bu sintez gazidir. 
Tabiiy gaz asosiy tarkibiy qismi konversiyalash orqali olinadigan sintez gazi boshqa uglevodorod manbalaridan 
olinadigan mahsulotga nisbatan effektiv va selektiv bo‘lib hisoblanadi. Sintez jarayonida qo‘llaniladigan yuqori 
seliktiv, stabill va arzon mahalliy nanokompozitli katalizator amalga oshirish dolzarb muammolardan biridir.