Samarqand Davlat Universiteti Yuridik fakulteti

Tanqidiy fikrlash ijodkorlik, mantiq yoki sezgi kabi boshqa imkoniyatlar bilan chambarchas bog'liq bo'lib, yangi strategiyalar va narsalarni ko'rish va idrok etish usullarini ishlab chiqishga imkon beradi. Tanqidiy fikrlash qobiliyatiga ega bo'lish, konformizmdan qochishimizga va inson sifatida rivojlanishimizga yordam beradi, chunki dunyoni ko'rishning yagona usuli bor.

Tanqidiy fikrlashni mustaqil rivojlantirishning usullari.

• Qo‘yilgan muayyan masala yoki muammo yuzasidan o‘z fikrini bayon qilish, boshqalar fikrini tanqidiy qayta idrok etish, o‘z fikrini puxta asoslab berish va himoya qilish imkoniyatiga ega bo‘lishga asoslangan fikr tanqidiy fikr deyiladi. Umuman, fikrlash psixologik kategoriya bo‘lib, u jarayondir, u shunday jarayonki, o‘zida biror masala, holat, vaziyat to‘g‘risidagi fikrlarni qamrab oladi.

Tanqidiy fikrlashda:

• Tanqidiy fikrlashda:
• – masalaga ob’ektiv yondashiladi;
• – ochiq fikrlar rag‘batlantiriladi;
• – puxta tushunish, o‘zaro samimiyat va hurmat alohida e’tiborga olinadi;
• – shaxsning erkin fikrlashi uchun keng imkoniyat yaratiladi;
• – noto‘g‘ri, sub’ektiv fikrlar bayon etilsa, ularning xatoligi asoslantiriladi;
• – pedagog va talaba o‘rtasida to‘siq bo‘lmaydi;

Tanqidiy fikrlashning barqaror ko‘nikmalariga ega bo‘lmagan yoshlarning, shuningdek, kattalarning ham tanqidiy fikrlashini shakllantirishning asosiy maqsadi ijtimoiy, ilmiy va amaliy muammolarni samarali hal qilish uchun fikrlash kompetensiyalarini kengaytirishdir. Nima uchun bitta shaxsning o‘zi turli xil vaziyatlarda, sharoitlarda aynan bitta masala bo‘yicha bir xil qaror qabul qilmaydi? Garchi o‘sha qarorning oldingi o‘xshash sharoitda to‘g‘riligini bilgan bo‘lsa ham? Nega biz qaror qabul qilishda ikkilanamiz? Nima uchun bir toifa odamlar uchun to‘g‘ri deb hisoblangan qaror boshqa toifa odamlar tomonidan “to‘g‘ri” bahosini olmaydi? Sharoitlarni, vaziyatlarni hisobga olgan holda qaror qabul qilish va optimal natijaga erishish uchun nima qilish kerak? Shu va shunga o‘xshagan qator savollarga javob topish uchun inson psixologiyasi xususiyatlariga murojaat qilishga to‘g‘ri keladi.

• Tanqidiy fikrlashning barqaror ko‘nikmalariga ega bo‘lmagan yoshlarning, shuningdek, kattalarning ham tanqidiy fikrlashini shakllantirishning asosiy maqsadi ijtimoiy, ilmiy va amaliy muammolarni samarali hal qilish uchun fikrlash kompetensiyalarini kengaytirishdir. Nima uchun bitta shaxsning o‘zi turli xil vaziyatlarda, sharoitlarda aynan bitta masala bo‘yicha bir xil qaror qabul qilmaydi? Garchi o‘sha qarorning oldingi o‘xshash sharoitda to‘g‘riligini bilgan bo‘lsa ham? Nega biz qaror qabul qilishda ikkilanamiz? Nima uchun bir toifa odamlar uchun to‘g‘ri deb hisoblangan qaror boshqa toifa odamlar tomonidan “to‘g‘ri” bahosini olmaydi? Sharoitlarni, vaziyatlarni hisobga olgan holda qaror qabul qilish va optimal natijaga erishish uchun nima qilish kerak? Shu va shunga o‘xshagan qator savollarga javob topish uchun inson psixologiyasi xususiyatlariga murojaat qilishga to‘g‘ri keladi.