Samarqand davlat universiteti voris ahrorov menejment va marketing

V bosqich quyidagi amaliy tadbirlarni o‘z ichiga oladi:
1) qabul qilingan qarorni, reja va harakatni amalga oshirish;
2) amalga oshirilgan harakat va natijalarni yanada yaxshilash 
maqsadida nazorat etish;
3) zarur bo‘lgan taqdirda qarorni takomillashtirish, ya’ni 
«muammoni o‘rganish» bosqichiga yoki g‘oya yaratish va boshqa oraliq 
bosqichga qaytish.
4. Qaror qabul qilish – psixologik jarayon sifatida. 
Qaror qabul qilish jarayonining psixologik jihatini bilish mavjud 
bosqichlarni yanada samarali amalga oshirish imkonini beradi. Gap 
shundaki, to‘g‘ri qaror qabul qilish va uni samarali ravishda joriy etish 
uchun rahbar psixologik jihatdan ham ma’lum amallarga rioya qilishi 
kerak. Bu tadbirning asosiy mazmuni shundan iboratki, rahbar muammoli 
vaziyat haqida ma’lumot yig‘ar ekan, muammo haqida birlamchi tasavvur 
– informatsion model yarata boshlaydi. Bu modelning haqiqatga va 
mavjud vaziyatga qanchalik mosligi olinayotgan ma’lumotning to‘la-
to‘kisligi, har tomonlamaligiga bog‘liq.

---

93 
Afsuski, tashqi muhitdagi ko‘pgina omillar ta’sirida rahbar vaziyat 
yuzasidan obyektiv bo‘lmagan ma’lumotlar oladi va o‘z idroki jarayonida 
ma’lum subyektivliklarga yo‘l qo‘yadi. Ayniqsa, bunday tavofutga 
rahbarning jinsi, yoshi yoki atrofidagi odamlarning ta’siri kuchli bo‘ladi. 
Shakllanayotgan informatsion model iloji boricha obyektiv bo‘lishi uchun 
rahbar vaziyat haqida har tomonlama ma’lumot yig‘ishi, tashqi olamni 
to‘la-to‘kis aks ettirishni cheklovchi idrok stereotip va ustanovkalardan 
chetlanishi lozim. Informatsion model tahlil etilishi va qo‘shimcha 
ma’lumotlar bilan boyitish natijasida natijasida rahbar ongida konseptual 
model, ya’ni vaziyat haqidagi uzil-kesil qarash shakllanadi. Konseptual 
model o‘z ichiga informatsion modeldan shakllangan fikr va hissiyotlarni, 
shuningdek rahbarning o‘tmish shaxsiy tajribasi, bilimlarini qamrab oladi. 
Rahbar mavjud vaziyatning mohiyatini tushungan paytda konseptual 
model shakllandi deyish mumkin. Eng ajablanarlisi shuki, konseptual 
model haqiqiy vaziyatga doimo ham mos kelavermaydi. Bu mos kelmaslik 
darajasi har bir shaxsda turlichadir. Kimdadir bu farq katta bo‘lsa, 
kimdadir juda kichik. Konseptual model va obyektiv vaziyat o‘rtasidagi 
farq qanchalik kichik bo‘lsa, to‘g‘ri qaror qabul qilishga shunchalik zamin 
yaratiladi.
Shaxs o‘zining individual psixologik xususiyatlariga ko‘ra olayotgan 
ma’lumotning ba’zisiga e’tibor bermasligi, yoki ayrimlarini bo‘rttirib aks 
ettirishi mumkin. Shuning uchun ham rahbar vaziyat haqidagi o‘z 
tasavvurining qanchalik obyektivligi, haqqoniyligi haqida qayg‘urishi 
lozim. Aynan shu boradagi psixologik tavsiya quyidagicha-informatsion 
model va konseptual modellardagi tarkibiy qismlar orasida iloji boricha 
muvofiqlik ko‘proq bo‘lgani ma’qul, ya’ni konseptual model yaratilishi 
mobaynida qo‘llanilayotgan birliklar iloji boricha informatsion modelda 
ham ko‘p uchrashi kerak. Masalan, vaziyat ishtirokchilari, muammodagi 
asosiy masala, yechim vositalari kabilar ikkala modelda uchrashi mumkin 
bo‘lgan birliklar hisoblanadi. Qaror qabul qilishning uch tarkibiy qismi – 
muammo yuzaga kelgan obyektiv borliq, informatsion va konseptual 
model uchburchak shaklida iloji boricha bir-biriga uyg‘unlashgan bo‘lishi 
hamda uchburchakning, aytaylik, bir burchagi ikkitasidan yuqorida yoki 
pastda joylashmasligi kerak. Bu taqqoslashda birlamchi manba sifatida 
muammoli vaziyat, ya’ni borliq qabul qilinadi.

---

94 
Boshqaruv qarorlarini qabul qilishga oid ko‘pgina tadqiqotlarda 
yechilishi lozim bo‘lgan muammoning aniqlik darajasiga katta e’tibor 
beriladi. Shu ma’noda aniqlik va noaniqlik vaziyatlarida qabul qilinuvchi 
qarorlar haqida aytib o‘tish lozim. Bunday vaziyatlardagi qaror qabul 
qilish tezligi va mazmuni ham bir-biridan farq qiladi.
Aniqlik vaziyatida qaror qabul qilish avvalgi tajribaga asoslanishni 
taqozo etadi. Mazkur sharoitda inson tajribasi hamda bilimlari, vaziyatni 
hal etish manbai bo‘lib hisoblanadi va tabiiyki, qaror qabul qilish holatida 
ishonch va tezkorlik hukm suradi.
Noaniqlik vaziyatida esa rahbardan vaziyatga ijodiy yondoshish talab 
etiladi. Ma’lum miqdorda o‘z intuisiyasiga asoslanish izlanuvchan shaxs 
uchun yangi imkoniyatlar tug‘diradi. Biroq, bunday holda chiqariladigan 
hukm o‘zida ma’lum xavf-xatarni ham mujassamlashtirganligi sababli, 
qaror qabul qilinganda xatoga yo‘l qo‘yish ehtimoli oshadi. Demak, rahbar 
har qanday muammoli vaziyatga to‘qnash kelar ekan, uning aniqlik va 
noaniqlik darajalarini aniqlab olishi lozim.
Keyingi qadam sifatida rahbar, masala dolzarbligidan kelib chiqib, 
unga oydinlik kiritishi, vaziyatdagi noaniq tomonlarini yoritgan holda 
aniqlik doirasini kengaytirishi lozim. Yechimda mujassamlanadigan ijodiy 
ulushlarning asosiy qismi masalani oydinlashtirish bosqichida saraflangani 
ma’qul, deb hisoblanadi.
Asosiy qiyinchilik qabul qilingan qarorni amalga oshirish bosqichida 
uchrashi 
mumkin. Yuqorida aytganimizdek, qaror ijrosiga oid 
vazifalarning aniq taqsimlanishi va ijro vaqtini ko‘rsatish nazorat 
samarasini ta’minlaydi. Lekin qaror yuzasidan norozi bo‘lgan xodim va 
ayrim o‘rta bo‘g‘in rahbari ham ijro bosqichida sust harakat etishi 
mumkin. Bunga sabab bir nechta:birinchidan, ular qaror qabul qilishda 
qatnashmagan yoki ushbu qarordan norozi bo‘lgan; ikkinchidan, qarorning 
hayotga tatbiq etish muvaffaqiyat keltirishiga ishonch yo‘q; uchinchi 
sabab, xodimning sustkashligi yoki uquvsizligi bo‘lishi mumkin.