Samarqand davlat universiteti voris ahrorov menejment va marketing

2. Samarali rahbar qiyofasi 
Yuqorida samarali boshqaruv faoliyatini amalga oshirish uchun zarur 
shaxs xislatlarini keltirib o‘tdik. Bu xislatlarni bilish, rahbar ularni o‘zida 
shakllantirishga intilishi, so‘zsiz, uning boshqaruv mahoratini yanada 
yuqori pog‘onalarga olib chiqadi va tashkilotning ko‘zlangan maqsadga 
yo‘nalishini tezlashtiradi. Lekin, metodologiya nuqtai nazaridan rahbar 
shaxsi shunchaki xislat yig‘indisidan iborat emas, ayni vaqtda mazkur 
xislatlarni mujassamlashtirib, uyg‘unlashtirib turuvchi yanada shiddatli 
kuchlar borki, ular ishtirokida xislatlarning ma’lum kombinasiyasidan 
iborat rahbar qiyofasi mavjud bo‘lishi mumkin. Psixologiya fanida ushbu 
fikr shaxs strukturasi degan ibora orqali o‘z mazmunini topgan. Hozirga 
kelib psixologiya fanida shaxs strukturasini ifodalovchi turlicha ta’riflar 
mavjud bo‘lib, ularning qiyosiy tavsifini keltirishga hojat yo‘q deb, 
o‘ylaymiz. Ulardan eng ahamiyatlisi sifatida quyidagi tahlil bayon etish 
mumkin. Shaxsdagi barcha psixologik xislatlar va ijtimoiy sifatlar 
quyidagi tizim shaklida tasavvur etilishi mumkin: 
Tasvirlangan piramidaning tarkibiy qismlarini qatlamlar deb, qabul 
qilsak, yuqorida turgan tarkib o‘zidan pastda joylashgan qatlamlardan 
shakl topadi. Demak, ushbu tizimning birinchi pog‘onasida turgan «xatti-
harakatlar» deb, ataluvchi qatlam birlamchi hisoblanadi va uning asosida 
Missiya 
E’tiqodlar 
Qadriyatlar 
Ustanovkalar 
Xatti-harakatlar 

---

44 
shaxsning yanada yuksakroq tarkibiy sifatlari shakllana boshlaydi. Yuksak 
pog‘onada turuvchi tuzilmalarning sifati va ifodalanishi pastki o‘rindagi 
qatlamlar sifat mohiyati bilan bog‘langan.
Shu nuqtai nazardan qaraganda insonda avval pastki qatlamlar (xatti-
harakat va ustanovkalar) shakllanadi, so‘ngra ular qadriyatlarning 
shakllanishiga asos bo‘ladi, qadriyatlar negizida insonning e’tiqodi 
shakllanadi va e’tiqodlar majumasi inson missiyasi orqali birlashadi.
Endi, 
shu 
fikrga 
asoslangan holda 
yuqorida 
tasvirlangan 
piramidaning tarkibiy bo‘laklari (qatlamlari) ustida alohida to‘xtalib 
o‘tamiz.
Missiya
– eng oliy maqsad bo‘lib, inson butun umrini shu maqsadga 
intilish uchun bag‘ishlaydi. Odatda missiya shakllanishi va inson 
tomonidan anglanishi, uning yetuk yoshlariga to‘g‘ri keladi. Missiya inson 
hayotining yo‘nalishini ifodalaydi. Odatda har bir inson hayotida o‘z 
missiyasiga ega va hamma gap uni erta yoki kech anglanishidadir. 
Psixologiya fanida katta o‘rin egallagan gumanistik yo‘nalish e’tirof 
etadigan asosiy vazifalardan biri - insonga uning missiyasini anglashda 
yordam berishdan iboratdir.
Mavzuimiz mazmunidan kelib chiqqan holda shuni ta’kidlash 
lozimki, har bir rahbar o‘z faoliyatini qanday missiya orqali ifodalanishini 
iloji boricha ertaroq anglab olishi lozim. Masalan, missiya sifatida o‘z 
xalqiga xizmat qilish, o‘z vatanining ravnaq topishida ishtirok etish yoki 
butun xatti-harakatini oilasi farovonligiga bag‘ishlash kabi sharafli burch 
bo‘lishi mumkin. Albatta, bunday iboralar ro‘yxati cheksiz va ular har bir 
shaxs uchun individualdir. Shaxs o‘z missiyasini nafaqat anglashi, balki, 
tashkilot umumiy maqsadi bilan uyg‘unlashtirishi lozimdir. Missiya o‘z 
shakliga binoan aniq va ravshan ifodalanishi, shaxsdan «tashqarida» 
joylashishi, ya’ni tashqi muhit obyektlarida mujassamlashgan bo‘lishi 
lozim (masalan, kasbiy yo‘nalish, o‘zgalar manfaati, xizmat sohasi va 
h.k.). Missiya o‘z mazmuniga ko‘ra shaxs e’tiqodlaridan unib chiqadi.