Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

Asosiy nazariy g`oyalar 
Tannarx
. Kene nazariyasida iqtisodiy hodisalarning tannarx va natural 
narxlari aralashadi. Muallif Yangi tannarx yaratilishiga e`tiborni qaratmaydi, va 
faqatgina tabiiy huquq haqida yozgan holda, u insonning mo„ayyan narsaga 
bo`lgan huquqidir. Bu narsa uning ehtiyojlarini qondirishi sifatida tushunilib, 
mehnat sifatida mazkur narsani sotib olishga qilingan harakatlar deb bilgan. 
Sof mahsulot
. Kene nazariyasi markazida sof yoki Yangi mahsulot ishlab 
chiqarilishi yotgan. Kene g`oyasi Petti g`oyasining mantiqiy davomi bo`lib, 
Pettining mehnat boylikning otasi, er boylikning onasi demakki, sof mahsulot 
ularning farzandi faqatgina qishloq xo`jaligidan yuzaga kelishini aytib o`tgan edi 
xolos. Sanoatda ona er mavjud emas, demakki unda sof mahsulotning o`zi ham 
bo`lishi mumkin emas. Unda mahsulot, qishloq xo`jaligidan kelib chiqgan holda, 
bor - yo`g`i o`z formasini o`zgartiradi. Savdo esa, mahsulotning iqtisodiyotning bir 
sohasidan, ikkinchi sohasiga o`tkazilishi vositasidir. Boylik esa, o`z-o`zidan 
mavjud emas, u bor - yo`g`i almashinuv tengligidir.
Pul. Merkantilizmni tanqid qiluvchi Kene fikriga ko`ra, kapital, boylik emas. U bor 
-yo`g`i savdoni engillashtiruvchi vosita, muomila vositasidir. 
Sinflar
. Kene jamiyatni uch sinfga bo`lgan. Ishlab chiqaruvchi, 
noishlabchiqaruvchi, va er egalari sinfi. Bunday sinflashtirish, Kenening sof 
mahsulot faqatgina qishloq xo`jaligida yuzaga kelishi mumkinligi haqidagi 
tasavvuriga asoslangan xolda yaratilgan. Shu sababli, Kene fikriga ko`ra, ishlab 
chiqaruvchilar sinfi, har yili millat boyligini ishlab chiqaruvchilardir, er 
mahsulotlarini qayta ishlovchilar aloxida toifa bo`lib, er egalariga har – yili 
daromad keltiruvchi sinfdir. Mahsulot ishlab chiqarmaydigan sinfni oladigan 
bo`lsak, mazkur sinf faqatgina boshqa xizmatlar va mehnat turlari bilan 
Shug`ullanuvchi insonlardan iborat. Bu insonlar dehqonchilikdan tashqari istalgan 
faoliyat bilan Shug`ullanishlari mumkin. Ularning xarajatlari esa, ishlab 
chiqaruvchi sinf va mulkdorlar sinfi tomonidan qoplangan. 

---

45