Samarqand davlat universiteti tasdiqlayman

Deviant (og’ma) xulq-atvor sotsiologiyasi (4 soat)

Deviant xulq-atvor (og’ma xulq-atvor) tushunchasi. Sotsial me`yorva anomiya deviant xulq-atvornazariyasining markaziy tushunchasi sifatida. Sotsiologiyada deviant xulq-atvormuammosini o’rganish. Deviant xulq-atvor to’g’risidagi nazariyalar. Deviant xulq-atvorbelgilari, ularning strukturasi. Deviant xulq-atvorturlari: qonunni buzish, o’z-o’zini o’ldirish, giyohvandlik, alkogolizm va boshqalar.

Deviant xulq-atvorning tibbiy-biologik, ijtimoiy-psixologik va ijtimoiy jihatlari. Deviant, delinkvent va kriminal hatti-harakatlar. Professional jinoyatchilik. Uyushgan jinoyatchilik. Dunyoda jinoyatchilik holati. Jinoyatchilikni oshishi va jamiyat kriminallashuvi sabablari va namoyon bo’lish shakllari. O’smirlar va yoshlar jinoyatchiligi. Jamiyatda korruptsiya muammosi.
Sotsial nazorat. Sotsial nazorat kishilar hatti-harakatini tartibga solish mexanizmi sifatida. Sotsial nazorat elementlari: me`yorlar va sanktsiyalar. Sotsial sanktsiyalar turlari: pozitiv va negativ, rasmiy va norasmiy.Sotsial me`yorlar tasnifi. Sotsial me`yor turlari: huquqiy, diniy, an`anaviy va axloqiy. Ichki va tashqi nazorat. O’z-o’zini nazorat qilish muammosi.
Sotsial guruhlar. Sotsial status va rollar(6 soat)

Sotsial guruh tushunchasi, uning asosiy belgilari. Sotsial guruh turlari: sinflar, millatlar, demografik birlashmalar, jamoalar va boshqalar. Asya (elita) guruhlar tushunchasi.Sotsiologiyada sotsial guruhlarga ajratish mezonlarining xilma-hilligi: shakllanish usuliga ko’ra, faoliyat sohasiga ko’ra, o’zaro ta`sir turiga ko’ra va boshqalar. G’arb sotsiologiyasida kichik guruhlar nazariyasi: sotsiometriya, guruho’zgaruvchanligi, psixoterapevtik va boshqalar sotsial guruhlarning shakllanishi, ishlashi va taraqqiy etishi qonunlarini tushuntiruvchi nazariyalar sifatida. Kvaziguruhlar. Qon-qarindoshlikka asoslangan guruhlar: urug’, qabila, qarindoshlar, oila, elat, millat. Ommani sotsiologik o’rganish.

Sotsial status to’g’risida tushuncha. Kishining statusimazmuni, mohiyati va uni ijtimoiy hayotda tutgan o’rni. Asosiy va asosiy bo’lmagan (lahzali) statuslar. Statuslarni turlarga ajratish. Sotsial va shaxsiy statuslar o’rtasidagi farqlar. Belgilanadigan va erishiladigan statuslar. Tug’ma status. Aralash status. Insonning statusli qiyofasi: barcha statuslar majmui. Statusli guruhlar, sotsial kategoriyalar. Statuslarni mos kelmasligi. Statuslar ieraxiyasi. Sotsial me`yorlar va sotsial rollar. Rol hatti-harakatning modeli sifatida. Rolli yig’ilma. Sotsial yo’l-yo’riq. Rol va statusning mos kelishi. Statuslararo distantsiya.