Samarqand davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Xeliseralilarning kelib chiqishi 
     Xeliseralilarning  dastlabki  guruhlari  (qisqichbaqachayonlar)  qadimgi 
trilobitsimonlardan  kelib  chiqqan,  chunki  ularning  tuzilishi  va  yashash  davri 
aynan  trilobitsimonlarga  o’xshash  bo’ladi.  Xeliseralilarningqilichdumlilar 
guruhi ham qadimgi hayvonlar hioblanib, silur davrigacha yetib kelgan.  
     O’rgimchaksimonlarning  dastlabki vakillari  esa silur davrida  paydo  bo’lgan 
va  ularning  tuzilishi  hozirgi  zamon  chayonlariga  o’xshash  bo’lgan.  Shunday 
qilib  xeliseralilar  orasida  qisqichbaqachayonlar  va  qilichdumlilar  eng  tuban 
taraqqiy etgan guruhlar hisoblanadi.  
     O’rgimchaksimonlarning  kelib  chiqishi  esa  qisqichbaqachayonlar  bilan 
bog’liqdir, chunki ushbu sinflar vakillarida boshko’krakning o’simtalari soni va 
funksiyasi o’xshashdir.  
       Tarixiy  rivojlanish  davomida  ba’zi  o’rgimchaksimonlarda  segmentlar 
oligomerizasiyasi  ko’zatiladi.  Tana  bo’lim  va  bo’g’imlarining  o’zaro  qo’shilib 
ketishi  aynan  ushbu  sinf  uchun  xarakterlidir.  Shuningdek  o’rgimchaksi-
monlarning    ayrim  guruhlarida  qorin  bo’limi  o’simtalari  (o’pka,  jinsiy  teshik 
qapqog’i,  taroqsimon  o’simta,  ip  so’gallari)  ham  kamayib  borgan.  Masalan, 
chayonlarda  o’pka  4  juft,  oliy  o’rgimchaklarda  esa  bir  juft  bo’ladi.  Ayrim 
guruhlarida esa o’pka butunlay yo’qolib, traxeyalar rivojlangan bo’ladi.