Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti dasturiy injiniring yo

Ma’lumotlar bazasini loyihalash - bu ma’lumotlarni boshqarish tizimini loyihalashtirish, ishlab chiqish, amalga oshirish va xizmat ko’rsatishni osonlashtiradigan jarayonlar to’plami. To’g’ri ishlab chiqilgan ma’lumotlar bazasini saqlash oson, ma’lumotlarning izchilligini yaxshilaydi va diskni saqlash joyi nuqtai nazaridan iqtisodiy jihatdan samarali.
Ma’lumotlar bazasini loyihalashning asosiy vazifalari taklif etilayotgan ma’lumotlar bazasi tizimining mantiqiy va fizik loyihalash modellarini ishlab chiqarishdir.
Mantiqiy model ma’lumotlar talablariga va fizik mulohazalardan mustaqil ravishda saqlanadigan ma’lumotlarga e’tiborni qaratadi. Ma’lumot qanday saqlanishi yoki qayerda saqlanishi, qay tarzda, bu bilan bog’liq emas.
Ma’lumotlarning fizik loyihasi modeli ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) kabi apparat vositalari va dasturiy ta’minot tizimlaridan foydalangan holda ma’lumotlar bazasining mantiqiy loyihasini fizik muhitga tarjima qilishni o’z ichiga oladi.
Ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish davrida bir qator bosqichlar mavjud bo’lib, ular ma’lumotlar bazasi tizimini ishlab chiqishda kuzatiladi.

Ma’lumotni modellashtirish, ma’lumotlar bazasini loyihalashtirishdagi birinchi qadam, aniqlangan muammolar sohasi uchun ma’lum bir ma’lumot modelini yaratish jarayonini anglatadi. Ma’lumotlar modeli - bu ancha murakkab real dunyo ma’lumotlarining nisbatan oddiy namoyishi, odatda grafik ko’rinishda aks ettirilishidir.

Ma’lumot modellarida uchta turdagi munosabatlar qo’llaniladi: birga ko’p, ko’p-ko’pga va bir-birga. Ma’lumotlar bazasini loyihalashtiruvchilar odatda qisqartirilgan 1:M yoki 1..*, M:N yoki *..* va 1:1 yoki 1..1 belgilarini ishlatadilar.(M:N belgisi ko’pchilikning o’zaro munosabatlari uchun standart yorliq bo’lsa-da, M:M yorlig’i ham ishlatilishi mumkin).
1.2 Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) - bu foydalanuvchilarga ma'lumotlar bazasini aniqlash, yaratish va saqlash, shuningdek, unga boshqariladigan kirish huquqini amalga oshiradigan dastur. Aslida ma'lumotlar bazasi va foydalanuvchi o’rtasida (amaliy dasturi) ma'lumotlarni saqlash va boshqarish xususiyatlarini yashiradigan qatlam (mavhumlik).
Ma’lumotlar bazasi tizimi bu kompyuterlashtirilgan yozuvlarni saqlash tizimidir. Ma’lumotlar bazasining o’zi elektron fayl (jadval)lar kabinetining bir turi sifatida ko’rib chiqilishi mumkin. Ushbu tizimning foydalanuvchilariga bunday fayllarda turli xil operatsiyalarni bajarish imkoniyati beriladi, masalan: ma’lumotlar bazasiga yangi bo’sh fayllarni qo’shish, mavjud fayllarga yangi ma’lumotlarni kiritish, ma’lumotlarni olish, ma’lumotlarni o’zgartirish, ma’lumotlarni o’chirish, ma’lumotlar bazasini o’chirish.
Odatda, zamonaviy MBBT quyidagi komponentlar mavjud:

• 
  tashqi va tasodifiy kirish xotirasi va jurnallaridagi ma’lumotlarni boshqarish uchun javob beradigan yadro
  
• 
  ma’lumotlar olish va o’zgartirish uchun so’rovlarni optimallashtirish va, odatda, mashinadan mustaqil bajariladigan ichki kodni yaratishni ta’minlaydigan ma’lumotlar bazasi tilidagi protsessor
  
• 
  ma’lumotlar bazasini boshqarish bilan foydalanuvchi interfeysini yaratadigan ma’lumotlarni boshqarish dasturlarini sharhlaydigan ishlaydigan qo’llab-quvvatlash quyi tizimi
  
• 
  axborot tizimiga xizmat ko’rsatishda bir qator qo’shimcha funksiyalarni ta’minlovchi xizmat dasturlari (tashqi yordam dasturlari)