Samarqand davlat universiteti pedagogika kafedrasi


Nutqni boshqarishning ilmiy asoslarini quyidagilar tashkil etadi



Download 3,27 Mb.
bet366/381
Sana17.01.2022
Hajmi3,27 Mb.
#380628
1   ...   362   363   364   365   366   367   368   369   ...   381
Bog'liq
7cd24b2e3dfc14533e311a0b5103aa9f UMUMIY PEDAGOGIKA

Nutqni boshqarishning ilmiy asoslarini quyidagilar tashkil etadi:

1. To’g’ri nafas olish.

2. Talaffuz va diksiyani sozlash.

3. Nutq, talaffuz, diksiyani pantomimik va mimik harakatlar bilan uyg’unlashtirish (teatr pedagogikasi tajribasi asosida).



To’g’ri nafas olish

Nafas faqatgina insonning tirikligini ta’minlabgina qolmaSdan nutqning kuch beruvchi bazasi bo’lib ham hisoblanadi. Nutq hosil qiluvchi nafas Fonatika deb ataladi (grekcha fono - tovush). Hayotda muomala dialogik tarzda kechishi nafas olishda ko’p qiyinchilik tug’dirmaydi. Biroq dars paytida esa bir oz boshqacharoq: o’qituvchi uzoq vaqt gapirishiga to’g’ri keladi, mashqsiz nafas olish shunda o’zini namoyish qiladi: nafas olish qiyinlashishi tomir urishni tezlashishi , yuz qizarishi kuzatiladi.

Nafas olish jarayonida qanday muskullar ishtirok etishiga qarab nafas olishning 4 xil tipi farqlanadi.

Yuzaki nafas - olish yelkani ko’taruvchi va tushiruvchi, ko’krak qafasning yuqori qismini harakatga keltiruvchi muskullar ishtirokida hosil bo’ladi. Bu yuzaki nafas hosil qiladi, o’pkaning faqat yuqori qismigina faol harakat qiladi.

Ko’krak nafasi - qovurg’alar oralig’i muskullari yordamida hosil qilinadi. Ko’krak qafasining ko’ndalang qismi o’zgarishga uchraydi. Diafragma deyarli harakatsiz, natijada nafas chiqarish kuchsiz.

Diafragma orqali nafas olish - ko’krak qafasining ko’ndalang o’zgarishi hisobidan sodir bo’ladi. Diafragma qisqaradi (bunda qovurg’alar oralig’idagi nafas muskullari qisqaradi, biroq ozroq).

Diafragma qovurg’a orqali nafas olish diafragmalarning to’g’ridan-to’g’ri va ko’ndalang ravishda qisqarishi, qovurg’alararo nafas olish muskullarining qisqarishi natijasida yuzaga keladi. Bu nafas olish eng to’g’ri bo’lib, undan nutq tovushini hosil qilish uchun foydalaniladi.

Ko’krak qafasining kengayishi nafas chiqarish natijasida faol ishga kirishgan qovurg’alararo muskullarning harakati o’pka kengayadi va havo bilan to’ladi. Shunday savol tug’iladi - nafas olish qanday sodir bo’ladi?

Ko’krak qafasi diafragmasi qisqaradi va ko’tariladi hamda ko’krak qafasining yuqorisiga ta’sir etadi, bu vaqtda qovurg’alar pastga tushadi, natijada ko’krak qafasining ko’ndalang hajmini kichraytiradi. Ko’krak qafasining umumiy hajmi qisqarishi natijasida bosim ko’payadi va havo tashqariga chiqadi.

Oddiy nafas burun orqali sodir bo’ladi: u vaqt jihatidan qisqa va ravondir. Oddiy nafasning formulasi: nafas olish, chiqarish, pauzadan iborat.

Buni shunday tasavvur etish mumkin:


Nafas chiqarish


Pauza
Nafas olish

Bunday nafas olish esa nutq uchun yetarli emas. Nutqda nafas chiqarish nafas olishga nisbatan cho’ziqroqdir.


Pauza

Nafas olish Nafas chiqarish




Nutq tovushlari nafas chiqarish jarayonida yuzaga keladi. Shuning uchun ham diafragma, bel hamda qovurg’alararo muskularni rivojlantirishga doir mashqlar mavjiud. Masalan: yonboshlagan holda burun orqali chuqur nafas olish. Bunda havo o’pkaning pastki qavatida saqlanishiga e’tibor bermoq darkor. Havoni har doim pastga tomon yo’llash lozim.




Download 3,27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   362   363   364   365   366   367   368   369   ...   381




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish