Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

 

---

58 
 
III BOB.
KIMYOVIY 
TEXNOLOGIYADA 
ISSIQLIK 
ALMASHINISH 
JARAYONLARI 
 
 
 
 
 
 
3.1. Issiqlik almashinishning asosiy qonuniyatlari 
 
Kimyoviy texnologiyada issiqlik almashinish jarayonlari quritish, 
bug„latish, isitish, sovutish va h.z.larda alohida ahamiyatga ega va 
kimyoviy va massa almashinish jarayonlari bilan boradi. 
3.1-rasmda issiqlik almashining qurilmalariga misollar keltirilgan.
Issiqlik almashinishda sistema issiqlik muvozanatiga harakat 
qiladi. Temperatura gradiyenti bilan issiqlikning molekulyar oqimi 
(
) o„rtasidagi bog„liqlik Furening issiqlik o„tkazuvchanlik 
qonuni bilan aniqlanadi: 
 
bunda 
muhitning issiqlik o„tkazuvchanlik koeffitsiyenti, Vt/(m
K). 
Harakatda suyuqliklar va gazlarda modda bilan energiyaning 
konvektiv o„tkazilishi amalga oshadi: 
 
bunda 
muhitning harakat tezligi, m/s; 
moddaning zichligi, 
kg/m
3
; 
entalpiya, j/kg. 

---

59 
A 
B 
3.1-rasm. Issiqlik almashinish qurilmalari 
a
– plastikali, 
b 
– trubaqobuqli. 
Konvektiv issiqlik almashinishda issiqlik oqimining zichligi 
molekulyar va konvektiv tashkil etuvchilarining yig„indisidan 
aniqlanadi, ya‟ni: 
Qattiq jism sirti bilan harakatdagi yalpi muhit o„rtasidagi issiqlik 
tashishni hisoblashni soddalashtirish uchun Nyuton-Rixmanning 
issiqlikni berish qonuni ishlatiladi. Unga ko„ra 
 
issiqlikni 
berish 
koeffitsiyenti, 
Vt/(m
2
K); 
issiqlik 
almashgichning sirti yuzasi, m
2
; 
devor temperaturasi, K; 
muhit temperaturasi.
 
Issiqlikni uzatish koeffitsiyenti suyuqlikning harakat tezligiga, 
uning zichligi va qovushqoqligiga, suyuqlikning issiqlik xossalariga 
(solishtirma issiqlik sig„imi, issiqlik o„tkazuvchanlik), devorning va uni 
aniqlovchi o„lchamlarga va boshqa omillarga bog„liq. 
Issiqlikni uzatish nafaqat issiqlik balki gidrodinamik shartlar bilan 
ham aniqlanadi. Shuning uchun ham konvektiv issiqlik aylanishi Fure-
Kirxgofning deferensial tenglamasi bilan ifodalanadi: 
(
)
bunda 
temperatura o„tkazuvchanlik koeffitsiyenti, m
2
/s; 
vaqt, s; 
issiqlik sig„imi, j/(kg
K). 

---

60 
Qizdirilgan issiqlik tutuvchidan sovug„iga o„zatiladigan issiqlik 
miqdori issiqlik uzatishning asosiy tenglamasi bilan aniqlanadi. Unga 
ko„ra: 
 
bunda 
issiqlik o„tkazuvchanlik koeffitsiyenti, Vt/(m
2
s);
issiqlik tutuvchilarning temperaturalari o„rtasidagi farq. 
Qalinligi 
bo„lgan devor orqali issiqlik uzatishda issiqlik 
o„tkazuvchi koeffitsiyentini issiqlik oqimidagi issiqlik qarshiligining 
addetivligi tenglamasidan foydalanib hisoblash mumkin: 
bunda 
va 
mos ravishda suyuqlikdan devorga va devordan boshqa 
suyuqlikka issiqlikni o„tkazish koeffitsiyentlari, Vt/(m
2
K); 
devor 
materialining issiqlikni o„tkazuvchanligi, Vt/(m
K); 
va
devorning har ikkala ifloslanish holatlarining termik qarshiliklari 
(m
2
K)/Vt. 
Ushbu tenglama issiqlik yassi silindrsimon devor orqali o„tganda 
R
H
/R
B
<2
(
R
H
va 
R
B
mos ravishda silindrning tashqi va ichki radiuslari) 
sharti bajarilganda o„rinli.