Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

2.6. Oqim apparatlarida aralashish sharoitini aniqlash 
Apparatdagi oqimning aralashish xususiyatini aniqlash uchun 
oqimga kiraverishda ba‟zi moddalarni (indikator, izlovchi) kiritish va 
chiqish oqimida bu modda konsentratsiyasining o„zgarishini o„rganish, 
ya‟ni tizimdagi kirishdagi buzulishga javob topish kerak. Indikator 
sifatida ishlatiladigan modda (azot, argon, geliy) oz miqdorda kiritiladi 
va oqimning boshqa tarkibiy qismlaridan xossalari bilan farq qiladi. 

---

56 
Qurilmaning chiqishida konsentratsiyani o„lchash uchun turli fizik-
kimyoviy analiz usullaridan, jumladan xromatografik, spektral va 
boshqalardan foydalanish mumkin. 
Indikatorni oqimga kiritishning bir necha standart usullari mavjud: 

impulsli; 

bosqichli. 
Impulsli usulda indikator asosiy oqimga qisqa vaqt ichida va 
kichik hajmda kiritiladi, so„ngra indikator konsentratsiyasining 
o„zgarishi qurilmaning chiqishda vaqtga bog„liq holda o„lchanadi, ya‟ni 
sistema chiqirig„ining impulsli g„alayonlanishga bog„liqlik egri chizig„i 
(C-egri) olinadi. 
Indikatorning bosqichli kiritilishi asosiy oqimning bir qismini 
indikator bilan almashtirishni o„z ichiga oladi, chiqishda yesa F-egri 
chiziq deb ataluvchi javob egri chizig„i olinadi. 
2.1-jadvalda turli gidrodinamik modellar uchun javob egri 
chiziqlari keltirilgan. 
2.1-jadval 
Model 
G„alayonlanishda javob harakteri 
bosqichli 
impulsli 
Ideal siqib 
chiqarish 

---

57 
Ideal 
aralashish 
Diffuzli 
Yacheykali 
Nazorat savollari 
1.
Apparatdagi oqim tuzilishining tipik matematik modellarini 
keltiring. 
2.
Javob egri chizig„i nima? 
3.
Oqimlarning gidrodinamik tuzilishini aniqlash usullarini sanab 
bering. 
4.
Ideal siqib chiqarish modellarini sanab bering. 
5.
Ideal aralashtirish modellarini sanab bering? 
6.
Diffuzion modeliga tavsif bering? 
7.
Yacheykali modelga harakteristika bering?