Samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti maktabgacha ta`lim nazariyasi va metodikasi kafedrasi roʻyxatga olindi

Xalq 
og‘zaki poetik 
ijodi-folklor 
Folklorda 
an’anaviylik
-mavzu va 
g‘oyaviy mundarijasi, 
badiiy mazmunda aks 
etadi 
Folklor asarlari 
jonli ijro 
jarayonidagina yashaydi.
U asosan 
so‘z va kuy uyg‘unligidaijro 
etiladi. 
Variantlilik
-folklorning jonli 
yashash tarzi.variant-ma’lum bir asarning 
jonli og‘zaki epik an’ana zaminida 
vujudga kelgan, bir-birini inkor 
etmasdan, yonma-yon yashay oladigan 
va o‘zaro farqlanuvchi matnlardir. 
 
 
 
3-slayd 
Alla janri xususiyatlari 
 

---

218 
 
 
 
4-slayd 
 
Allalar faqat 
kuylanadi.Monot
on ohang
yetakchi
Bola uchun 
uning so’zi emas, 
balki kuyi muhim
so’z ohang va 
harakat birligi 
allalarning 
kompozitsion 
butunl
igi
Allalarda to’rtlik 
band tuzilishi 
yetakchi
qo’zichoq, 
qo’chqor, olqor, 
toychoq, saman,
toyloq, bo’taloq, 
kiyik(ohu), 
quralay, serka, 
bulbul, 
 
BOLALAR FOLKLORI JANRLARI 
ALLALAR (
VOQEABAND 
(SYUJETLI) va
PAROKANDA
ALLALAR)
 
AYTIM-OLQISHLAR
ERKALAMA VA OVUTMACHOQ
lar 
TEGISHMACHOQLAR
MASXARALAMALAR
YALINCHOQLAR
QIZIQMACHOQLAR
HUKMLAGICHLAR
QAYTARMACHOQLAR
MASXARALAMALAR

---

219 
 
 
 
 
 
 
5-slayd 
 

---

220 
 
 
 
 
 
 

---

221 
 
 
6-slayd 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

222 
 
 
 
 
 
 
1-slayd 
 

---

223 
 
 
 
2-slayd 
 
 
 
 
 
 
3-slayd 
 
Kumulyativ 
sanamalar
So‘qma 
sanamalar
Voqeaband 
sanamalar
O‘zbek bolalar o‘yinlari 
tashkil etilish tartibiga 
ko’ra, ikki yo’nalishga 
ega
: 
Ikkinchi yo‘nalishga mansub 
o‘yinlar esa, bolalar raqib 
tomonlarga bo‘linmaydi, balki 
faqat navbat (gal)da turuvchini 
aniqlash asosida tashkil etiladi. 
Navbatda turuvchi esa o‘yin 
muqaddimasi vazifasini
bajaruvchi sanamalar vositasida 
aniqlanadi.
Birinchi yo‘nalishdagi 
o‘yinlarda bolalar o‘zaro ikki 
raqib arafga bo‘linmoqlari 
taqozo etiladi, bu vazifani 
o’yin muqaddimasi sifatida 
cheklashmachoqlar vositasi 
hal qiladi.

---

224 
 
 
 
 
4-slayd 
Harakatli 
o
‘
yinlar 
tuzilishiga 
ko
‘
ra 3 
qismdan iborat
1.Muqaddima 
qismi 
(boshlamalar) 
2.O
‘
yinning 
o’zi.
3.O
‘
yin 
intihosi yoxud 
yakuni 
(tarqalmacho
q) 
Harakatli 
o
‘
yinlar 
3 ga 
bo`linadi: 
Sof harakatdan 
iborat o’yinlar
. 
Harakatni so’z 
boshqaradigan 
o’yinlar.
Harakatni narsa 
boshqaradigan 
o’yinlar

---

225 
 
 
 
 
 
5-slayd 
Ma'na
viy
 o‘y
inl
ar
TEZ AYTISHLAR 
TOPISHMOQLAR 
GULDUR-GUPLAR
CHANDISHLAR.
boshqalarni ermak qilish 
hisobiga xursand bo’lishga 
qaratilgan beozor 
hazillardir 
Sun’iy dialogdan iborat 
chandishlar: Moshin de, 
Moshin. Otang keldi 
yoshin
Tabiiy dialogdan iborat 
chandishlar: Taroq, 
yuzingni yalasin baroq.
Aldanmachoq-
chandishlar: 
aldatdim,aldatdi, 
devorchadan oshirdim
Qistirma chandishlar: - 
Ishlar qalay,
opajoningni olay

---

226 
2-slayd 
3-slayd 
 
4-slayd 

---

227 
5-slayd 
6-slayd 

---

228 
 
 
XX asr boshlaridagi“usuli savtiya” maktablariochib o‘qituvchilik qilgan 
vao‘qish kitoblari yaratgan ma’rifatparvar pedagog-adiblar 
 
 
 
 
 
 
 
Mahmudxo`ja Behbudiy 
Abdurauf 
Fitrat 
Sadriddin 
Ayniy 
Hamza 
Hakimzoda 
Niyoziy 
Abdulla 
Avloniy 
Munavvarqori 
Abdurashidxonov 

---

229 
 
2-slayd 
 
 
 
 

---

230 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-slayd 
Abdulla Avloniy ijodining janriy arsenali
: 
 
Darsliklar:
to‘rt qismdan 
iborat “Adabiyot yoxud milliy 
she’rlar”, “Birinchi muallim” 
(1911), “Ikkinchi muallim”(1912), 
“Turkiy guliston yoxud axloq” 
(1913), “Maktab gulistoni” (1915)
Sherlar:
- “Adabiyot yoxud 
milliy she’rlar”, 2-juzv; 
“Mardikorlar ashulasi”, “Vatan” 
(1916), “Maktab”, “Bog‘cha”, 
“Yalqov shogird tilidan”, 
“Tog‘lardan bir manzara”, 
“Millatga xitob”,“Ko‘klam keldi”, 
“Tovush” 
Mеn A.Avloniyning: “Tarbiya biz uchun yo hayot, yo mamot,
yo najot, yo halokat, yo saodat, yo falokat masalasidir”, - 
dеgan fikrini mushohada qilaman. Buyuk 
ma'rifatparvarning bu so’zlari asrimiz boshida millatimiz 
uchun qanchalar muhim va dolzarb bo’lgan bo’lsa, hozirgi 
kunda biz uchun bunchalik, balki undan ham ko’ra muhim 
va dolzarbdir.
”
( I.Karimov)
 
И.А.КАРИМОВ

---

231 
Maqolalari:
“Maqsad
va maslak”(1908), 
“Holimizga 
doir”(1908),“Hifzi lison”
A.Avloniy 
asarlari 
mundarijasi 
Taxalluslari:“Hijron
”, “MullaAbdulla”, 
“Nabil”, 
“Surayyo”,“Avloniy”,“Ind
amas”, “Chol”, “Shuhrat” 
Hikoya va masallari: 
“To‘g‘riliq”, “Yamonliq jazosi”, 
“Taqsim”, “Zar qadrin zargar 
bilur”, “Zuluk ila ilon”,”Ittifoq”, 
“Qalanfir ila cho‘l yalpizi”, 
“Saxiylik”, “Baxillik”, “Aqlli 
qarg‘a”, “Chin do‘st” 
Pesala
r
:“Advokatlik 
osonmi?” (1914), “Pinak” (1916), 
“Biz va siz” (1917), “Portugaliya 
inqilobi”, “Ikki muhabbat”, 
“Bo‘ron”, “To‘y0”, “S’ezd”, 
“Laylo va Majnun”, “O‘liklar”
4-slayd 
 
 
 
 
Kеrak tarbiyat yoshlikdan dеmak, 
Ulug’ bo’lsa lozim kеlur g’am yеmak. 
Tug’ib tashlash bilan bo’lmas bola,bo’lg’ay balo sizga, 
Vujudi tarbiyat topsa bo’lur, ul rahnamo sizga,
,
Tarbiyani tug’ilgan kundan boshlamoq vujudimizni quvvatlantirmoq, 
axloqimizni kuchlantirmoq , zеhnimizni rivojlantirmoq lozim. 
A.
 A
vlo
ni
yn
in
g aql, ilm, 
ta
rbi
ya h
aq
id
ag
i 
fikrlari
: 
Tеmirchi bolasi tarbiyat topsa, bo’lur olim, 
Buzilsa xulqi, luqmon o’qli bo’lsa, bo’lg’usi zolim
. 

---

232 
 
 
1.
 
 

---

233 

---

234 
 
 
XX asr 30-80-yillar bolalar 
adabiyoti ning asosiy 
xususiyatlari 
Adabiy tur va janrlar shakllandi
Bolalar ijodkorlari qaror topdi 
Bolalar matbuoti va publitsistikasi inkishofi 
Obrazlar va mavzular kengaydi 
Badiiy yuksak saviyali asarlar yozildi 
Folklorizm hodisasi ommalashdi
Taraqqiyot bosqichiga ko`tarildi 
Jahon bolalar adabiyoti ta'siri sezildi 
istiqlol arafasida g`oyaviy dolzarblik o`sdi 
XX asrning 30-80-
yillaridagi bolalar 
adabiyotining 
fenomen shoirlari 

---

235 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
G`afur G`ulom 
Hamid Olimjon 
Zafar 
Diyor 
Sulton 
Jo`ra 
Shukur 
Sa’dulla 
Q.Muham-
madiy 
Qudrat 
Hikmat 
Po`lat 
Mo`min 
G`afur G`ulom 
Oybek 
XX asrning 30-80-
yillaridagi bolalar 
adabiyotining 
fenomen 
yozuvchilari 
Shukur 
Sa’dulla 
Hakim 
Nazir 
Mirkarim 
Osim 
Nosir 
Fozilov 
Farhod 
Musajon 
Xudoyberd
i 
To'xtaboev 
Safar Barnoev 
Anvar Obidjon 
Ilyos 
Muslim 
Tursunboy 
Adashboyev 
Safar 
Barnoyev 
Anvar 
Obidjon 
Miraziz 
A’zam 

---

236 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ona tili va bolalar adabiyoti 
fanining
bolalar adabiyoti
qismi bo`yicha 
TARQATMA MATERIAL 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

237 
 
 
 
 
 
 
 

---

238 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

239 
 
 
 
 
 
 
 

---

240 
 
 
 
 
 

---

241 
 
 
 
 
Trening 
«O‘rmonga sayr». 
 
«Ko‘zingizni yumib, o‘zingizni erkin xis qiling va quyidagi manzarani 
tasavvur qiling:
Tasavvur kiling, siz o‘rmonda ketyapsiz. Siz bu o‘rmonni tasavvur qiling 
-– u yerda qanday daraxtlar, o‘tlar, gullar o‘sayapti, qanday xayvonlar bor, 
yorug‘ligi qanday, qaysi fasl. U yerda yo‘l bormi, yoki yo‘l yo‘q joylardan 
yuryapsizmi?
Keyin siz yerdan chashka topib oldingiz. Uni ham to‘liq tasavvur qiling – 
eskimi, yangimi, tozami, iflosmi, nimadan yasalgan, rangi va kattaligi qanday?
Sayr qilishni davom etib, siz to‘siqga duch keldingiz. Bu devor, kanal, 
kulmak, daryo yoki boshqa narsa bo‘lishi mumkin. Bu vaziyatda sizning 
kayfiyatingiz va xatti-xarakatingiz … to‘laligicha tasvirlang.
Keyin siz uy yonida paydo bo‘ldingiz. U uy qanday? Siz uyga kirasiz, 
diqqat bilan atrofga qarab, u yerdagi jihozlarni, yorug‘ligini tasavvur qiling va 
uydagi sizning xarakatlaringiz.
Uydan chiqib yurishni davom eting. Siz yovvoiy bo‘riga duch keldingiz. 
Nima qilasiz? Bu vaziyatdan qanday chiqib ketasiz?
Bo‘ri qochib ketgach, siz sayrni davom etib ko‘lga duch keldingiz. Ko‘lga 
yaqin kelganda sizning xatti-xarakatingiz.
Nihoyat, siz uzun baland devor yonida paydo bo‘ldingiz. Uning orqasida 
nima borligini ko‘ra olmaysiz. Sizning xatti-xarakatingiz?