Samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti sport turlarini o

ULOQTIRISH TEXNIKASINING ASOSLARI.


Sportcha uloqtirishdan maqsad uloqtiruvchi harakatini chegaralovchi ma`lum qoidalarga rioya qilib, asbobini mumkin qadar o’zoq masofaga tashlashdir.
Uloqtirish-g’ayrisiklik mashq bo`lib, uloqtiruvchidan katta asab-muskul kuchini va yaxshi jismoniy tayorgarlikni talab qiladi. Busiz Yuqori sport natijalariga erishish mumkin emas.
Sport snaryadalarining o’zoqroqqa borib tushishi sportchi uloqtirish texnikasini bilishiga anchagina bog’liqdir. Snaryadning uchishi va uloqtirish texnikasi mexanikaning umumiy qonunlariga bo’ysunadi. Lekin sport snaryadlarining konstruktsiya xususiyatlariga va musobaqa qoidasiga qarab, uloqtirish texnikasi bir-biridan farq qiladn,
Har qanday jismning uchishi masofaning o’zoqligi uning borejag’ich uchish tezligiga, uchib chiqish burchagiga va havo muhitining qarshiligiga bog’liq.
Shunday qilib, uloqtiruvchi, aylanayotganda, tanasining aylanish tezligi o`zgartirmasdan, snaryadni aylanish markazidan o’zoqlashtirish hisobiga xarakat miqdorini oshirishi mumkin. Bunday imkoniyatni to’liq ishga solib bo`lgandan keyin, burchak tezligini oshirishga intilish mumkin. Bunday xulosaga kelish sababi-gavdaning aylanish tezligi maksimalga yaqinlashuvi bilan harakatni nazorat qilish juda qiyinligidadir. Shuning uchun uloqtiruvchi o`zining vestibulyar apparatini juda ham yaxshi chiniqtirgan bo`lishi va muskullarini bushashtirshni boshqara bilishi zarur.
Aylanish vaqtida uloqtiruvchining aylanish tezligi ortib, snaryadning (boskon, disk) aylanish radiusi kamaysa, snaryadning harakat tezligi pasayishi mumkin. Shuning uchun ham boskonni dastlabki silkitishni, aylanishni va oxirgi kuch berishni boskon sharini aylanish o’qidan maksimal o’zoqlashtirib bajarish maqsadga muvofiqdir. Garchi disk uloqtirishda ilgarilab boruvchi boruvchi harakatning aylanma harakatga nisbati boskon uloqtirishdagidan katta bo`lishiga qaramay, bunda ham xuddi shunday qilaverish kerak.
Yugurib kelishni aniq bajarganda snaryad bilan harakatlanayotgan uloqtiruvchining tezligi uloqtirishning boshlang’ich fazasidan oxirgi fazagacha tobora o’sib borishi kerak. Lekin bu tezlikning usishi o’zluksiz va tekis bo’la olmaydi, chunki Yugurib kelish mobaynida depsinish sharoiti o`zgarib boradi (yakka tayanch, kush tayanch va tayanchsiz fazalar). Uloqtiruvchi gavdasining ayrim qismlarining harakat tezligi uloqtirishning turli fazalarida anchagina farq qiladi, ammo snaryadning jila borish tezligi uning uchib chiqish paytida maksimalgacha yetishi kerak.
Snaryad bilan harakat qilayotgan uloqtiruvchi massasining olg’a siljishi oxirgi kuchlanish oldidan sekinlashuvi uloqtirish o’zoqligiga salbiy ta`sir ko’rsatadi. Bunda snaryadning uchib chiqish tezligi (shu bilan birgalikda uning o`zoqqa borishi ham) taxminan joydan turib uloqtirishdagiga teng bo’ladi.Ya`ni oxirgi kuch berish qanchalik mukammal bajarilmasin, yuqori natijaga erishib bo’lmaydi. (Masalan, joydan turib itkitish bilan yugurib kelib (irg’ib) itkitishda yajroning o’zoqqa borishidagi farq o`rta hisobda 1-1,5 m ga. disk uloqtirishda 6-8 m ga, nayza uloqtirishda 20-25 m ga etadi.)
Snaryadni qo’ldan chiqarib yuborish, har doim oyoqlar yerga tayangan vaqtga to’gri kelishi kerak. Bu esa harakat sekinlashadigan payt demakdir.
Oxirgi kuch berishga tayorlanshi, oxirgi kuch berish va to’xtatish fazasi. Oxirgi kuch berishga tayorlanish turli xil uloqtirishda turli buladi, ammo barcha xollarda uloqtirish oxirida snaryad harakati tezligini oshirish katta ahamiyatga ega.
Shu bilan birga oxirgi kuch berishni bajarmoq uchun uloqtiruvchi shunday holatda turishi kerakki, u xolat oxirgi fazani snaryad eng katta tezlik bilan uchib chiqadigan qilib bajarishga imkon bersin.