Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

– narxni tartibga solish
– davlat va mahalliy boshqaruv organlarining 
iqtisodiyot tarmoqlarida strategik ahamiyatga ega bo‘lgan mahsulot (ish, 
xizmat)larni va xalq xo‘jaligining iste‘mol sektorida ijtimoiy ahamiyatga mahsulot 
(ish, xizmat)larga narx belgilash va qayta ko‘rib chiqishdir. 
– asosiy narx
– mahsulot (ish, xizmat)lar bir birligining soliq, subsidiya, 
shuningdek yetkazib berish va shu kabi alohida hisobga olinadigan xarajatlar 
qo‘shilmagan narxi; 
– birja narxi
– mahsulot (ish, xizmat)larning birja oldi-sotdi jarayonida 
amalga 
oshiriladigan 
narx. 
Birja 
narxi 
me‘yoriy-huquqiy xujjatlarda 
rasmiylashtiriladi. Birja narxxi erkin narx bo‘lib, bitimlar hajmi va talabdan kelib 
chiqqan holda tebranib turadi. Birja savdolari yakuniga ko‘ra birja narxlari qayd 
etilgan birja byulleteni (haftalik, oylik, choraklik) chop etiladi. Birja narxlari turli 
mahsulot (ish, xizmat)larning narxi, talabi, taklifi dinamikasini tahlil qilish va 
prognozlash imkonini beradi. 
– 
Xalqaro narxlar
– jahon bozoriga chiqarilgan tovarlar baynal-minal 
qiymatining pul shaklidagi ifodasi. Xalqaro narxlar jahon bozorida sotuvchi va 
haridor orasida erkin kelishuv asosida tashkil topadi. Xalqaro narxlar belgilashda 
narx shakllantirishning umumiy prinsiplaridan tashqari tenglik, adolatlilik, baynal-
minalchilik prinsipiga amal qilinadi. Ko‘proq xalqaro ahamiyatga molik erkin 
konvertirlangan valyuta bilan baholanadi.
Ichki bozordagi tovarlarning narxi xuddi shu tovarlarning xalqaro narxidan 
farq qilishi mumkin. Bu narxlar mahsulotlarni tashib keltirish (qiymat, sug‘urta, 
fraxt) shartlari bo‘yicha statistik hisobotlarda qayd etib boriladi va ―Savdo 
atamalaridan foydalanishning Xalqaro qoidalari‖, ―Inkoterms-90‖– mahsulot (ish, 

---

123 
xizmat)larni sug‘urta, tashib keltirish va transportirovka qilish xarajatlarini 
qo‘shish orqali sotish shartlariga ko‘ra amalga oshiriladi. Xalqaro narxlarni qayta 
hisob-kitob qilish xorijiy valyuta (AQSh dollari)ning o‘rtacha oylik qiymatiga asos 
Markaziy bank Valyuta birjasi ma‘lumotlari asosija amalga oshiriladi.