Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

6.3.1-rasm. Xodim raqobatbardoshligining asosiy ko’rsatkichlari 
Bunda tashqi raqobat ustunliklariga ta‘lim muassasasining nufuzi va 
reytingini, ichki raqobat ustunliklariga tug‘ma va orttirilgan qobiliyatlarni kiritadi. 
Shuningdek, qobiliyatli kishilar tashqi shart-sharoitlarga tobeligi kamroq bo‘ladi. 
Muallif mazkur ko‘rsatkichni hisoblashda mehnat resurslarining toifasi doirasida 
amalga oshirilishini taklif qiladi. Ushbu raqobatbardorshlik ko‘rsatkichi 
quyidagicha aniqlanadi: 
∑ ∑
Bu yerda R
n
– aniq toifadagi mehnat resurslarining raqobatbardoshligi 
darajasi; 
i – 1, 2, …, n –ekspertlar soni;
j – 1, 2,…, m – baholanayotgan ko‘rsatkichlar soni; aj – vesomosti 
xodimning j-sifat ko‘rsatkichining muhimlilik darajasi;
b
ij
–i- ekspert tomonidan mehnat resursining j-sifat ko‘rsatkichga 5 ballik 
tizimda berilgan ball; 
5n – to‘planishi mumkin bo‘lgan eng yuqori ball. Bunda ekspertlar 
tomonidan mehnat resurslariga quyidagi baho beriladi: – mavjud emas – 1 ball; – 
ayrim hollarda bo‘lishi mumkin – 2 balla; – o‘rtacha – 3 ball; – doimiy kuzatilishi 
mumkin – 4 ball; – barqaror – 5 ball. Mehnat resurslarini baholashda 
R.A.Fatxutdinov ichki raqobat ustunliklariga tug‘ma (qobiliyat, jismoniy 
imkoniyatlar, temperament); ishbilarmonlik qobiliyati (ta‘lim, maxsus bilimlar, 
ko‘nikma, tajriba); – intelligentlik, madaniyat; – yosh, sog‘liq va boshqalarni 
kiritgan. 
Xodim raqobatbardoshligining asosiy ko’rsatkichlari 
Sifat ko’rsatkichlar 
Miqdoriy ko’rsatkichlar 
Birlamchi 
(tug‘ma) 
ikkilamchi 
xususiy 
bevosita 
bilvosita 
fiziologik 
Psixo-
motivatsion 
Shaxsiy 
psixologik 
kasbiy 
ta‘limiy 
Ishbilar-
monlik 
axloqiy 
maxsus 
Marketing 
salohiyati 
Kommunikativ 
salohiyat 
Moliyaviy 
salohiyat 
Innovatsion 
salohiyat 
Ta‘minot 
darajasi 
Xodimlar 
almashinuvi 
Ishdan 
qoniqish 
Ishga 
moslashish 

---

106 
K.V.Potemkin tomonidan taklif qilingan uslubiyatga asosan, mehnat 
resurslarining raqobatbardoshligini baholashda ularning kasbiy ko‘nikmalari va 
motivasiyasiga alohida e‘tibor qaratilishi ko‘zda tutilgan
60
. Mazkur uslubiyat 3 
bosqichdan iborat bo‘lib, birinchi bosqichda xodimlarning kasbiy malakasi 
biografik usul, yozma va og‘zaki suhbat, guruhli diskussiya, ijtimoiy diagnostika 
(test, anketa so‘rovi) amalga oshiriladi. bunda K
1
– ma‘lumoti; K
2
– ixtisoslik, K
3
– 
ish tajribasi, K
4
– ambisiya darajasi, K
5
– sog‘liq parametrlari tahlil qilinadi. 
Ikkinchi bosqichda mehnat resurslarining kasbiy malakasi so‘rov, kuzatish, 
yozma manbalarni o‘rganish orqali o‘rganiladi. Bunda yuqoridagi parametrlar 
ahamiyatlilik darajasiga ko‘ra baholanadi. 
Uchinchi bosqichda shaxsiy fazilatlar va kasbiy va xizmat martabasi 
baholanadi. Bunda yuqoridagi ikki ko‘rsatkich asosida integral ko‘rsatkich 
aniqlanadi: 
Olingan natijalar asosida quyidagi jadval shakllantiriladi: