Samarqand davlat universiteti I. T. Ergashev, D. S. Normurodov, B. M. Eshonqulov sabzavot ekinlari seleksiyasi

 
Mutagen – 
mutatsion oʻzgaruvchanlikni (mutatsiyani) paydo qiluvchi omil.
 
Mutant – 
mutagen ta‟sirida (mutatsiya tufayli) genotipi oʻzgargan yangi 
organizm.
 

---

118 
Nav – 
seleksiya usullari bilan yaratilgan, aniq irsiy morfologik, xoʻjalik-
biologik belgi va xususiyatlarga ega boʻlgan madaniy oʻsimliklar guruhi.
 
Nav almashtirish – 
biror ekinning ishlab chiqarishda ekib kelinayotgan eski 
navini serhosil va mahsulotning sifati yaxshiroq boʻlgan yangi nav bilan 
almashtirish.
 
Nav yangilash – 
bir nav ishlab chiqarishda ekilib, uning hosili, urugʻlikni 
ekish sifatlari va biologik xususiyatlari pasaygandan soʻng, shu navning urugʻini 
sifati yuqori boʻlgan urugʻ bilan almashtirib ekish.
 
Nav nazorati – 
dala aprobatsiyasi yordamida amalga oshiriladigan barcha 
ekin maydonlarini davlat standarti talablari asosida yuqori sifatli urugʻlar bilan 
toʻla ta‟minlashga qaratilgan tadbirlar tizimi.
 
Nav sinashlar – 
yangi nav yaratish jarayonida shu navni dastlabki (kichik), 
konkurs (katta), ekologik, dinamik, ishlab chiqarish va davlat nav sinashlaridan 
oʻtkazish.
 
Negativ tanlash – 
ommaviy tanlashning bir xili boʻlib, bunda eng yaxshi 
oʻsimliklar emas, balki paykaldagi talabga javob bermaydigan, kamchilikni tashkil 
qilgan oʻsimliklarni olib tashlash.
 
Navning mexanik ifloslanishi – 
hosilni yigʻish, yanchish, tozalash kabi 
jarayonlarda urugʻlikning boshqa nav yoki ekin urugʻiga aralashib ketishi 
(ifloslanishi).
 
Navning biologik ifloslanishi - 
navning boshqa nav yoki ekin bilan tabiiy 
changlanishi va kichik mutatsiyalar natijasida kechadigan ifloslanishi