Samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti geografiya tabiiy recurslar kafedrasi

2.
Katta miqdorda quyoshdan issiqlik 
olishi; 
3.
Atmosfera umumiy sirkulyatsiyasining o‗ziga xos xususiyatlari: ochiq 
kunlarning doimiyligi yoki bulutli ob-havoning hosil bo‗lishiga imkon berishi; 
4.
Orografik tuzilishi; 5. Yozda mahalliy termik dipressiya (Turon termik 
dipressiyasi)ning vujudga kelishi; 
6.
Inson xo‗jalik faoliyatining ta‘siri. 

---

32 
Mashhur iqlimshunos olim B.A.Alisovning (1956) iqlim klassifikatsiyasi 
bo‗yicha, O‗rta Osiyo subtropik mintaqaning shimoliy chegarasida 
joylashgandir. L.N.Babushkinning (1961) fikricha, O‗rta Osiyo iqlimining 
o‗ziga xos xususiyatlaridan biri, uni subtropik iqlimning kontinental variantiga 
mansub ekanligidan darak berib turadi. O‗rta Osiyo subtropik kengliklarning 
shimoliy chegarasida joylashishi, uni juda katta miqdorda issiqlik olishini 
ta‘minlaydi. Shu tufayli yozda Quyosh nuri ancha tik tushib (iyunda shimolda 
71-72
0
, janubda 76
0
balandda turadi) uzoq vaqt nur sochib turadi. Qishda 
O‗zbekiston shimolida quyosh 21
0
, janubida esa 30
0
burchak hosil qiladi. 
Shuning uchun ham iqlimning eng muhim xususiyatlaridan biri katta miqdorda 
quyosh radiatsiyasi olishga bog‗liq bo‗ladi. O‗rta Osiyo iqlimining umumiy 
sharoitlari (havoning yuqori haroratda bo‗lishi, issiqlik davrining uzoq vaqt 
davom etishi, yoz faslining quruq kelishi) xuddi shu radiatsion omil bilan 
belgilanadi. Yiliga O‗rta Osiyo hududining shimoliy qismlari Quyoshdan 120 
kkal sm
2 
energiya olsa, janubiy qismlarida energiya miqdori 160 kkal sm
2
yetadi (1-jadval). 
Gorizontal yuzaga (kkal/sm
2
) tushadigan o‗rtacha oylik va yillik
quyoshdan keladigan radiatsiya miqdori. 
1-jadval