Samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti geografiya tabiiy recurslar kafedrasi

G‗ARBIY POMIRNING TABIIY GEOGRAFIK SHAROITIDAGI
O‗ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 

Orografik tuzilishi:
 
G‗arbiy Pomir kenglik bo‗ylab cho‗zilgan katta 
tog‗ tizmalaridan iborat bo‗lib, chuqur va tor vodiylar bilan ajralgan. 

Iqlimi:
 
G‗arb va shimoli-g‗arb tomonlari ochiq bo‗lganligi uchun 
yog‗in keltiruvchi havo massalari ta‘sirida 2236-2500 mm gacha 
yog‗in yog‗adi. Eng ko‗p yog‗in sochin bahor va yoz oylarida 
bo‗ladi.
 
Yanvar oyning o‗rtacha harorati 2100 metr balandlikda -
7,4C
0
, iyul oyida +22,5 C
0
tashkil etadi.
 

Muzliklari:
 
Qor chizig‗i shimoli-g‗arbiy Pomirda 3600-3800 metrni 
tashkil etadi. Muzliklarning eng katta va eng ko‗pi G‗arbiy Pomirda 
joylashgan. Ulardan eng yirigi Fedchenko muzligidir. Doimiy 
muzliklar kam tarqalgan faqat, muzliklari uchun muzliklarning 
pulsatsiyasi (tez yuvib ketilishi) harakatli.
 

Daryolari:
 
Daryo to‗rlari ko‗p ser suv va Amudaryo havzasiga 
quyiladi.
 

Ko‘llari.
Ko‗llari (Sarez, Yaxshiko‗l, Zarko‗l va boshqalar) asosan 
o‗pirilma va surilma natijasida hosil bo‗lgan.
 

Tabiat zonalari:
 
Tog‗larda balandlik zonallik spektri keng tarqalgan. 
Tog‗ yon bag‗irlarining eng pastki qismi yonbag‗irlarida chala 
cho‗l, dasht, siyrak o‗rmon zonasi, o‗tloq subalp, alp zonasi va eng 
yuqori qismida doimiy muz qor zonasi joylashgan.
 

Tuproqlari:
 
Qo‗ng‗ir tuproqlar, alp va subalp zonasida esa, o‗tloq 
tuproqlar uchraydi. Bu tuproqlar tog‗ yon bag‗irlarining shimoliy 
yon bag‗irlarida tarqalgan.
 

Hayvonlari:
 
to‗ng‗iz, o‗rmon sonyasi, suvsar, silovsin, jayra, tog‗ 
echkisi, ayiq, tibet bo‗risi va boshqa hayvonlari uchraydi.
 

Xalq xo‘jaligi:
 
Tog‗ning 2000 metr balandligigacha bo‗lgan 
qismlarida uzum, 2700 metrgacha o‗rik, 3500 metrgacha arpa 
yetishtiriladi. G‗arbiy Pomirda asosan yaylov chorvachiligi ham 
yaxshi rivojlangan.
 

Aholisi:
Aholisining asosiy qismi daryo vodiylarida yashaydi. 
Aholisi milliy tarkibida tog‗ tojiklari (raxanliklar, ishkashipliklar, 
shuganliklar, 
rushanliklar, 
yazgulyamliklar 
va 
vangliklar) 
ko‗pchilikni tashkil qiladi.