Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti mumtoz adabiyot tarixi kafedrasi



Download 2,21 Mb.
bet11/121
Sana30.03.2022
Hajmi2,21 Mb.
#519481
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   121
Bog'liq
O'AT majmua 2021-2022 (4)(1)

Tashbih (ar. - o‘xshatish) - ikki narsa yoki tushunchani ular o‘rtasidagi haqiqiy yoki majoziy munosabatlarga ko‘ra o‘xshatish san’ati. T.san’ati tasvirlanayotgan shaxs, buyum yoki tushunchani aniqroq va yorqinroq ochib berishga xizmat qiladi. T.san’atiga ilmi badi’ga doir barcha manbalarda keng o‘rin ajratilgan. Ushbu manbalarda T.ga berilgan ta’riflar bir-biriga asosan mos kelgani holda uning turlari borasida tafovutlar uchraydi. Masalan, ilmi badi’ga doir ilk forsiy manba hisoblanmish Umar Roduyoniyning “Tarjumon ul-balog‘a” (11-a.) asarida T.ning 5 ta turi (T. i mukano, T.i mashrut, T.i marju’ anhu, T.i ma’kus, T.i muzdavaj), Rashididdin Vatvotning “Hadoyiq us-sehr” (12- a.) asarida T.ning 7 turi (T.i mutlaq, T.i aks, T.i kinoyat, T.i mashrut, T.i izmor, T.i tasvit, T.i tafzil), SHams Qays Roziyning “Al-mo‘‘jam” (1218-1233) asarida 7 ta turi (T.i sarih, T.i kinoyat, T.i mashrut, T.i ma’kus, T.i muzmar, T.i tasvit, T.i tafzil), SHayx Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog‘a” (1436-37) nomli turkiy risolasida T.ning 7 turi (T.i muallaq-mashrut, T.i kinoya, T.i tasviya, T.i aks, T.i tanqis, T.i tafze’, T.i izmor) va h.k. keltirilgan.
T.san’ati quyidagi to‘rt unsur asosiga quriladi:

  1. Mushabbah (o‘xshamish) - tasvirda fikr qaratilayotgan (o‘xshatilayotgan) narsa yoki tushuncha

  2. Mushabbahun bih (o‘xshatilmish) - tasvirda qiyoslanayotgan narsa yoki tushuncha

  3. Vajhi shabah (o‘xshatish sababi) - nimaga ko‘ra o‘xshatishning yuzaga chiqqanligi

  4. Odoti tashbih (o‘xshatish vositasi) - o‘xshatilish belgisi.

Masalan, “yorim go‘zallikda SHirin kabidir” deb tasvirlanganda, “yorim” - mushabbah, “SHirin” - mushabbahun bih, “go‘zallikda” - vajhi shabah, “kabidir” - odoti tashbeh.
Ushbu unsurlarning barchasi ishtirok etgan o‘xshatish T.i mufassal deb ataladi. Agar ulardan vajhi shabah tushirib qoldirilsa, bunday o‘xshatish T.i mujmal va agar odoti tashbih ham qatnashmasa, bunday o‘xshatish T.i muyaqqad deb ataladi. T.i muyaqqad T.i mufassalga qaraganda o‘xshatish belgisining kuchliligi bilan ajralib turadi. Masalan,
Ey nasimi subh, ahvolim diloromimg‘a ayt,
Zulfi sunbul, yuzi gul sarvi gulandomimg ‘a ayt
(G‘aroyib us-sig‘ar, 84-g‘azal)
misralarida Alisher Navoiy “yorimning zulfi sunbulga o‘xshash” yoki “yorimning yuzi gul kabidir” jumlalari o‘rniga “zulfi sunbul”, “yuzi gul” tarzidagi aniq va qisqa o‘xshatishlarni qo‘llar ekan, bunda yor go‘zalligi yorqinroq namoyon bo‘ladi.
Turkiy adabiyot, xususan Alisher Navoiy ijodida T.ning quyidagi turlari qo‘llanilgan:


  1. Download 2,21 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish