Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti 307-guruh talabasi Adhamqulova Zuhroning,,O’zbek tili va adabiyotini o’qitish metodikasi’’ fanidan dars ishlanmasi

---------------- majhul nisbat

----------------- birgalik nisbat

----------------------- orttirma nisbat

----------
-In(-n), -il(-l)
-In(-n),- il(-l)
-Ish(-sh)
-t,-dir,(-tir,) –giz(-kiz),-qiz,(-g’iz),-gaz(-kaz,-qaz),-ir,-ar,-iz

Fe’l nisbatlari bo’yicha topshiriq:

• Quyidagi fe’llarga mos keladigan nisbat qo’shimchalari orqali barcha nisbat shakllarini hosil qiling.

O’ylamoq
Pishmoq
Gullamoq
Kulmoq
Chanqamoq
O’qimoq
Otmoq
Turmoq
Varaqlamoq
Uzmoq

Fe’

• Fe’llar gapda boshqa so’zlar bilan bog’lanib, kesim,ega to’ldiruvchi, hol, aniqlovchi, vazifasida kelishi mumkin. Buning uchun fe’l maxsus shakllarga ega bo’ladi.Turli gap bo’laklari vazifasida kelish uchun xoslangan fe’l shakllari fe’lning vazifa shakllari sanaladi. Fe’llaraning to’rtta vazifa shakli bor:
• Sof fe’l shakli
• Harakat nomi shakli
• Sifatdosh shakli
• Ravishdosh shakli

Fe’lning vazifa shakllari

Fe’lning sof fe’l shakli hech qanday qo’shimchaga ega emas :bor,kel kabi

• Harakat nomi shakli---fe’lning otga xoslangan shaklidir.bu shakl fe’l asoslariga –(i)sh, -(u)v, -moq qo’shimchalarini qo’shish orqali hosil bo’ladi. m: sanash, chizmoq, chizuv.
• Sifatdosh shakli esa fe’lning sifatga xoslangan shaklidir.sifatdoshlar fe’l asoslariga –gan(-qan,-kan), -ydigan (-adigan ), -(a) yotgan , -(a) r qo’shimchalarini qo’shish orqali hosil qilinadi. M:chiqqan, olgan, kelgan kabi.
• Ravishdosh shakli fe’lning ravishga xoslangan shakli .ravishdosh shakllari: ravishdoshning –(i)b,-a//-y shakllari ko’proq harakatning holatini,ba’zan payt,sababini,
• -gancha ,(-kancha,-qancha) shakli holatni,
• -gach, ( -kach, -qach), -gancha ( -kancha,-qancha) shakllaripaytini,
• -gani (-kani,-qani,-gali) shakli maqsadini anglATADI.m: yetgach, qorayguncha, kelib-kelmay, yaqinlashgach, ko’rgani kabi