Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

27-rasm. Poyaning o’sishiga ko’ra xillari: 
A – tik o’suvchi (makkajo’xori – Zea mays); B – chirmashib o’suvchi (tok – Vitis vinifera); 
V – o’ralib o’suvchi (xmel - Humulus tupulus); G - sudraluvchi (sebarga – Trifolum repens); D – 
o’rmalab o’suvchi (verbeynik – Lycomachia nummularia). 
 
Chirmashishiga ko‘ra lianalar tayanuvchi – chirmashish uchun maxsus a’zolari bo‘lmagan 
masalan  tarkibiga  pik  funksiya,  chirmashuvchi  –  turli  kelib  chiqishga  ega  har  xil  barglar  va 
komochka ega poya (na’matak, maymunjon), mo‘ylovli – tayanchga osiluvchi maxsus mo‘ylovli 

---

 
203 
(brioniya,  yovvoyi  uzum,  qovoqdoshlar,  burchoqdoshlar)  bo‘ladi,  o‘raluvchi  poyalar  o‘sish 
paytida aylanma harakatlar qiladi va buning natijasida poya tayanchga o‘ralib o‘sadi . 
Ko‘pgina  o‘simliklarda  shoxlarning  yo‘nalishi  soat  strelkasi  bo‘yicha  (gorets,
 
xtel), 
ayrimlarida teskari (vyunok,
 
loviya). Lianalar o‘tchil va daraxt, bir yillik va ko‘p yillik bo‘ladi. 
Poyalarning o‘sish yo‘nalishi va usuli bo‘yicha farq qiluvchi morfologik gerbariysi tuziladi.  
Kurtaklarning  tuzilishi.  Nastarin  kurtagini  ko‘z  va  lupada  (5x,  10x)  ko‘rish.  Barg  va  gul 
kurtaklarning tashqi ko’rinishidan farq qiladi. Bo‘rtib turgan barg kurtaklari cho‘ziq va g‘ovak, 
gul kurtaklari esa yumaloq va zich.  
Preparoval  igna  yordamida  nastarin  kurtagidan  kurtak  tangalarini  ajratish  boshlang‘ich 
o‘qidagi barg va gullarni ko’rish (vegetativ va generativ kurtak). 
Kurtaklarning  tashqi  ko‘rinishi.  Mikroskop  ostida  nastarin  kurtagining  kesimini  ko‘rish. 
Ularni chizish va rasmdan poya, bargning dumboqlarini, to‘pgul boshlang‘ichini belgilash (28 - 
rasm).