Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

O’qitish jihozlari: javdar poyasi, doimiy preparatlar, reaktivlar, floroglyutsin, HCl, xlor – 
sink  –  yod,  kaliy  yod,  sudan  III  reaktivi,  mikroskop,  lupa,  chizuvchi  apparat,  pintset,  lezviya, 
britva,  qaychi,  skalpel,  preparoval  igna,  buyum  va  qoplag’ch  oynalar,  salfetka,  suv,  darsliklar, 
qo’llanmalar va jadvallar.  
 
Topshiriqlar: 
1. Javdar poyasining birlamchi anatomik tuzilishi. 
 
1-ish. Javdar (Secale cereali) poyasi 
Ishning  borishi:  javdar  poyasining  birlamchi  anatomik  tuzilishi.  Javdar  poyasi.  Yosh 
poyaning bo‘g‘im oralig‘idan bir bo‘lak olinadi, bir necha kesiklar o‘tkaziladi va floroglyutsin, 
xlorid kislota ta’sir ettirib undan preparat tayyorlanadi. Javdar poyasining ko‘ndalang kesimining 
doimiy mikropreparatini ham qilish mumkin (29-rasm). 
 
 
29-rasm. Javdar (Secale cereali) poyasi: 
А –ko’ndalang kesma; Б – ko’ndalang kesmaning sxemasi; 1 – epiderma; 
2 – sklerenxima; 3 – xlorenxima; 4 –yopiq kollateral boylam; 5 – asosiy parenxima; 6 – 
bo’shliq. 

---

 
205 
Mikroskopning  kichik  obyektivida  sklerenximaning  qalin  qavatiga  e’tibor  berish  kerak. 
Uning  dumboqlari  epidermagacha  bo‘ladi.  Dumboqlar  orasida  xlorenximalar  bo‘lib,  ularning 
og‘izchalarini  ko‘rish  mumkin.  Qari  poyalarda  xlorofilli  parenximani  farqlash  qiyin,  chunki 
uning  hujayralarining  devori  va  epiderma  hujayralarining  devorlari  doimiy  ravishda 
yog‘ochlanib  turadi.  Birlamchi  po‘stloq  bo‘linmaydi.  Kesma  katta  obyektivda  ko‘ringanda 
sklerenximaning  har  bir  dumboqlarda  xlorofilli  parenxima  hujayralari  orasida  uncha  katta 
bo‘lmagan  o‘tkazuvchi  boylamlar  yotadi.  Markazga  yaqin  joyda  yirik  yopiq  kollateral 
o‘tkazuvchi  boylamlar  yotadi.  Ular  yirik  hujayrali  parenxima  bilan  o‘ralgan.  O’zakning  o‘rtasi 
saqlanmagan.  Poyaning  bo‘yiga  o‘sishi  bilan  o‘zak  yemirilib,  o‘rnida  bo‘shliq  paydo  bo‘ladi. 
Boylamlar 2, ba’zan 3 qator bo‘lib joylashadi. Poyaning sxematik sektorini chizish va belgilash 
zarur.