Samarqand davlat tibbiyot instituti

 3-jadval 
Soliklon anti-A, anti-B, anti-AB lar yordamida qon guruhini 
aniqlashda natijani baholash 
Soliklon 
Guruhga tegishli 
tekshirilayotgan qon 
Anti-A
Anti-B 
Anti-AB 
 
- 
- 
- 
О
αβ
(I) 
+ 
- 
+ 
A
β
(II) 
- 
+ 
+ 
B
α
(III) 
+ 
+ 
+ 
AB
0
(IV) 
“ + “- agglutinatsiya kuzatiladi; “ –“ - agglutinatsiya kuzatilmaydi. 
3.2. Rezus moslikni aniqlash
. Rezus tizimi 6 ta antigen (D, d, C, c, 
E, e)ni o'z ichiga oladi, bular o'z navbatida mos keluvchi anti zardob bilan 
aniqlanadi. Bundanda aktiy, shakllangan izoimmun antitanacha bo‘lib 
antigen D hisoblanadi va bu rezus omil nomini oladi. 
Antigen D bor bo’lgan shaxs rezus-musbat (+); antigen D yo'q 
bo'lgan shaxs rezus-manfiy (-) deyiladi. 
1. Ekspress usul yordamida rezus omilni aniqlash. Bu usulda 
tayyorlab qo’yilgan ikkita seriyali universal reagent antirezus qo‘llaniladi. 
Tekshirilayotgan qon bilan parallel tekshirilayotgan standart rezus musbat 
eritrosit (bir guruhga tegishli bo‘lgan tekshirilayotgan eritrosit O(I) va 
rezus (-) manfiy eritrosit) tekshirilayotgan guruhga tegishli bo‘lishi kerak. 
Shtativdagi 3 qator probirkaga 10 ml tekshirilayotgan eritrosit 
F.I.SH. yozuvi bilan joylashtiriladi va ikkita probirkada nazorat uchun 
tekshirilayotgan bilan quyiladi. 
1-qatordagi hamma probirkaga ikki tomchidan bitta seriyaga 
tegishli bo‘lgan antirezus standart reagent, 2-qatordagi probirkalarga 

---

K.M. Abdiyev, U.D. Dadajanov, A.G. Madasheva
147 
boshqa seriyaga tegishli antirezus reagenti tomiziladi. 3-qatordagi 
probirkalarga ikki tomchi fiziologik eritma va bir tomchi 33%li poliglukin 
tomiziladi. Barcha probirkalarga bir vaqtda bir tomchi tekshirilayotgan 
qondan tomiziladi. Probirkaning tarkibi aralashtirib chayqatiladi, undan 
so‘ng sekinlik bilan atrofiga aylantiriladi, probirkaning tarkibi devor 
bo‘ylab oqishi uchun probirka gorizontal holatda buriladi. Eritrosit 
agglutinatsiyasi birinchi minut oxirida boshlanadi, lekin mustahkam 
kompleks hosil bo‘lishi uchun probirkani 3 minutdan oldin aylantirmaslik 
kerak. 3 minutdan so‘ng probirkaga 4- 6 ml fiziologik eritma qo‘shiladi. 
Shundan so‘ng probirka 2-3 marta aylantiriladi (chayqatilmaydi), 
probirka lupa yoki oddiy ko‘z bilan ko‘riladi. Natija agglutinatsiya bor 
yoki yo‘qligi bilan baholanadi: eritrosit uchun agglutinatsiyaning 
borligini suyuqlikni yorug‘likka tutganda qizil qon cho‘kmalar 
ko‘rinishida ko‘rish mumkin (rezus musbat), eritrosit gomogen bo‘yalgan 
suyuqlik vizuallashadi (rezus manfiy), sekin chayish to‘lqini bilan 
xarakterlanadi. Musbat reaksiyani standart rezus plus eritrosit bilan 
manfiy reaksiya standart minus eritrositning nazorat namunasini 
tekshirgandan so‘ng natijani haqiqiy deb hisoblasa bo‘iadi. 3-qatordagi 
barcha probirkalarda agglutinatsiya kuzatilmasligi kerak. 
2. Qon agglutinatsiya usuli yordamida 46-46°C qizdirilgan 
probirkada 10% li jelatin bilan rezus omilni aniqlash. 
Bu usulda aniqlash uchun standart zardob antirezus anti-D to‘liq 
bo’lmagan antitanachalar qo‘llaniladi. Har bir qator tekshirilayotgan 
eritrosit namunalari miqdori bo‘yicha 10 ml hajmli probirkada va 
ikkitadan rezus musbat va rezus manfiy standart eritrositlar shtativga 
o’rnatiladi. Har bir qatordagi ikkita probirkaga F.I.SH. yozib qo'yiladi. 
Bir xil ifodalangan probirkalarga markirovkaga muvofiq tekshirilayotgan 
eritrositlardan bir tomchi quyiladi; nazorat probirkasiga standart rezus 
musbat va bir tomchi standart rezus manfiy eritrositdan tomiziladi. 
Oldindan 46-48°C da qizdirib tayyorlangan 10%li jelatin eritmasidan 
hamma probirkaga ikki tomchidan tomizib chiqiladi. Jelatinni qo‘llashdan 
oldin 
uning 
holati, 
tez 
minutlarda 
jelatinning 
xiralashishi, 
yostiqchalarining hosil bo’ lish yaroqsizligi ko‘rib baholanadi. Bundan 
tashqari, +4-8°C da sovish xususiyatini yo‘qotgan jelatin qo‘llanilmaydi. 
Hamma 1- qa- tordagi probirkalarga bitta seriyaga oid to‘liq bo‘lmagan 
antitanachalarga ega bo’lgan antirezus zardobdan ikki tomchi, 2-qatorga 
esa 
boshqa 
seriyali 
zardob 
tomiziladi. 
3-qatordagi 
namima 
tekshirilayotgan eritrositlarning nospetsifik agglutinatsiyani kuzatish 

---

O’quv qo’llanma 
148 
uchun tekshiriladi. Probirkadagi tarkib silkitib aralashtiriladi; probirkali 
shtativlar +46-48°C li sun’iy hammomga 10 minutga, +37°C li quruq 
havoli termostatga 30 minutga qo‘yiladi. Vaqt tugagach, termostat yoki 
suvli hammomdan probirka olinadi, 5-8 ml fiziologik eritma quyilib 
probirkani ikki marta aylantirib, tarkib chayqatiladi. Eritrositlarning 
agglutinatsiyasi yo‘qligiga qarab probirkani oddiy ko‘z yoki lupa 
yordamida natija baholanadi. Natija musbat agglutinatsiya bo’lgan, bunda 
yorug‘ suyuqlik fonida har xil qizil donali bo‘lib ko‘rinadi. Anti-D zardob 
bilan agglutinatsiya bergan namunali eritrositlar musbat-rezusli 
hisoblanadi, manfiy natijani bergan probirkada bir tekis bo‘yalgan, 
loyqalangan suyuqlik ko‘rinadi. Anti-D zardob bilan agglutinatsiya 
bermagan namuna rezus manfiy hisoblanadi. Natija nazoratdagi namuna 
probirkalarini qayta tekshirishda chin hisoblanadi. 
a)
Bir xil nomli eritrosit guruhi standart rezus manfiy bilan 
agglutinatsiya kuzatilmaganda va bir xil nomli guruhlar yoki O(I) guruhli 
eritrosit bilan standart rezus musbat agglutinatsiya kuzatiladi. 
b)
Uchinchi qatordagi probirkalarda agglutinatsiya kuzatilmaganda 
(to‘g‘ri jelatinli sinama manfiy). Agar to‘g‘ri jelatinli sinama musbat 
bo‘lsa, agglutinatsiya autoantitanacha natijasida kuzatilgan. Antirezus 
zardob bilan musbat natija haqiqiy deb hisoblanmaydi. Bunday holatlarda 
tekshirilayotgan eritrositlarni iliq fiziologik eritma bilan yuvish tavsiya 
etiladi. Bu ulardan auto- antitanachalarni eliminatsiyalash va tekshirishni 
qayta takrorlash uchun kerak.