Samarqand davlat tibbiyot instituti

 
 

---

O’quv qo’llanma 
108 
Atsidoz. 
Glyukoza-sitrat eritmasi yordamida qadoqlangan qonda pH 
saqlanishning birinchi sutkasidayoq 7,1 (organizmda aylanib yuruvchi 
qonda pH 7,4), 21- kunda 6,9 gacha pasayadi. Saqlashning shu kuniga 
kelib eritrotsitar massada pH 6,7 ga teng bo‘ladi. Atsidozning bu qadar 
o‘sib borishi, laktat va boshqa qon hujayralarining kislotali metabolizmi, 
shu bilan birga limon kislotaning natriyli tuzlari va fosfatlar qo‘shilishi 
natijasida yuzaga keladi. Kasallarda transfuziyagacha bunday yaqqol 
atsidoz bo‘lishiga jarohatlar, sezilarli qon yo‘qotilishi va gipovolemiya 
sabab bo‘ladi. Shuning uchun “transfuziya atsidozi” ni korreksiya qilish 
uchun ishqoriy moddalar tavsiya etiladi. Ushbu toifadagi bemorlarda 
kislota- asos muvozanatini uzoq vaqt kuzatishlar natijasida aniqlandiki, 
ko‘pchilik retsipiyentlarda, ayniqsa sog‘ayganlarida, massiv transfuziya 
qilishga qaramasdan alkaloz, faqat bir qismidagina atsidoz uchraydi. 
O‘tkazilgan ishqorlashtirish manfiy natijaga olib kelib – pH ko‘rsatkichini 
o‘zgartiradi, oksigemoglobin dissotsiatsiyasini, kislorodning to‘qimaga 
berilishini, ventilyasiyani, kalsiy ionlarini mobilizatsiyasini kamayishiga 
olib keladi. Undan tashqari qondagi va eritrotsitar massadagi kislotalar, 
birinchi navbatda natriy sitrat qon quyilganidan keyin tezlik bilan 
metabolizmga uchrab ishqor qoldig‘iga aylanadi – har bir qon dozasida 
15 mkv atrofida bo‘ladi. Gipovolemiya, organik gipoperfuziya va qon 
quyilgan mahsulotlarning normal qon oqimi bo‘yicha xarakati va qon 
gemodinamikasi tiklanishi atsidozni kamayishiga olib keladi. 
Giperkaliemiya. 
Qon va eritrotsitar massani saqlanishi natijasida hujayra tashqarisida 
kaliy miqdori 21- kuni 4,0 mmol/l dan 22 mmol/l gacha ko‘tariladi va bir 
vaqtda natriyning 79 mmol/l gacha kamayishi kuzatiladi. Elektrolitlarning 
bunday almashishi kritik holda yotgan bemorlar uchun alohida rol 
o‘ynaydi. Bunday hollarda retsipiyent qonidagi kaliy miqdorini aniqlash 
va EKG monitoring (aritmiya hosil bo‘lishi, QRS kompleksining 
o‘zgarishi, o‘tkir tishli T ni hosil bo‘lishi, bradikardiya) ni o‘z vaqtida 
o‘tkazib, glyukoza, kalsiy va insulin korreksiyasi uchun laborator tahlillar 
qilish kerak.