Samarqand davlat tibbiyot instituti. Mavlyanov f. Sh., MAVLYANOV Sh. X., Xayitov u. X. Tibbiyot kasbiga kirish

Orаliq а’zolаri hаmdа siydik yo’li vа jinsiy
а’zolаridа operаtsiya qilingаn bolаlаrning pаrvаrishi 
Oraliq a’zolarida operatsiya qilingan bolalar alohida parvarshga muxtojdirlar. 
Bunday bemorlarning to’shakdagi holati o’zgacha bo’lmog’i kerak. Oyoqlari ikki 
tomonga ayirilib maxsus tirgak taxtakach (shina) kiygiziladi va yuqoriga karavot 
ustiga moslashtirib qo’yilgan xodaga bog’lanadi. Xoda ustidan choyshab yopilib, 
hosil bo’lgan chaylachani ichiga elektr chirog’i moslashtiriladi. Bu chiroqdan 
maqsad, bemorni isitish va chok qo’yilgan jarohat joyini quritish. Bu holatda bemor 
8-10 kun turishi lozim, to choklar olinguncha. 
Operatsiya vaqtida qo’yilgan drenajlarning (jarohatga, to’g’ri ichakga, siydik 
yo’liga) yaxshi ishlashini doim nazorat qilish maqsadga muvofiqdir. Bola ikkinchi 
kundan ovqat yeyishi mumkin. Ichaklar faoliyatini ozmuncha yaxshilash uchun 
bolaga suyuq vazelin yog’i ichiriladi (1 qoshiqchadan 3-4 mahal) har gal bola 
siyganda yoki axlat chiqarganda oraliq albatta kaliy permenganatning kuchsiz 
eritmasi bilan tozalab yuvilib avaylab quritiladi. Аgar jarohat, chok atroflari qizarib 
shishgan bo’lsa, darxol vrachga xabar qilmoq darkor. 
Vrach ruxsati bilan vaqt-vaqtida bola oyoqlari holatini o’zgartirib turish 
mumkin. Аxlati yoki siydigini ushlab bilmaydigan bolalar parvarishi o’ziga xos 
bo’lmogi lozim, axlat ushlab bilmaslikning 3 turi bor: 
1. To’g’ri ichagi va teshigi odatdagidek rivojlangan, o’zi katta sara qiladi, 
ammo vaqt-vaqtida axlat o’zidan-o’zi chiqib turadi; 
2. To’g’ri ichagi va teshigi odatdagidek rivojlangan, lekin bola o’zi katta sara 
qilolmaydi, axlat doim chiqib turadi; 
3. G’ayritabiiy axlat chiqarish teshigi qilingan bolalar. 
Birinchi guruhga to’g’ri ichak va tashqi jinsiy a’zolari orasidagi oqmasi bor qiz 
bolalar kiradi. Bunday bolalarni kuniga bir necha marotaba tagini tozalab kaliy 
permanganatning kuchsiz eritmasida yuvish kerak. Аks holda siydik yo’llari 
yallig’lanishi, oraliq terisi qichishi, yomon hid taratishi mumkin. 
Ikkinchi guruh bemorlari parvarishida shifokor ko’rsatmasi bo’yicha 2-3 marta 
tozalovchi huqna qo’yiladi, natijada axlat chiqishi kamayadi. Bu guruh bemorlarini 
ham tagi har kuni yuvilib terisiga yog’ surtib qo’yiladi. Bundan tashqari har kuni 
gigiyenik vanna qilinadi. 
Uchinchi guruh bemorlarining parvarishi hamshiradan katta sabr-toqat va 
alohida samimiyat talab qiladi. Bu bemorlar operatsiya qilinib, ichaklari qorinning 
o’ng yoki chap tomoniga chiqarilib tikib qo’yilgan. Tabiiyki, bunday holatda axlat 

---

87 
chiqish chiqmasligini idora qilishning imkoni yo’q. Shuning uchun teshik atrofidagi 
teri kaliy permanganati eritmasi bilan tez-tez yuvilib turishi va quritilganidan so’ng 
Lassar pastasi yoki rux malhami bilan qoplanishi kerak, ichakdan chiqayotgan axlat 
qoringa moslashtirib, bog’langan maxsus xaltachalarga yig’iladi. Аxlat ko’p 
chiqadigan vaqt aniqlansa, aynan shu vaqtdan so’ng xaltachalar tozalanib, teri yuvilib 
malham surtilishi qulay bo’ladi. 
Ko’pincha axlatni tuta bilmagan bolalarni qovug’i ham bo’sh bo’ladi, ammo 
chakmazak alohida uchrashi ham mumkin. Siydikning teriga ta’siri axlatga nisbatan 
kuchliroq. Siydik ta’sirida teri qizarib yallig’lanadi, yuqori qatlami irib jarohatlar 
paydo bo’ladi. Qovug’i bo’sh bolalarni siydigi doim chiqib turadigan bo’lsa, 
ularning oralig’iga maxsus siydik yig’uvchi idishlar bog’lab qo’yiladi. Bu idishlar 
kuniga 4-5 marta bo’shatilib, kaliy permanganat yoki vodorod xlorid eritmalarida 
yuviladi.