Samarqand Davlat Tibbiyot Instituti Davolash Fakulteti

Samarqand Davlat Tibbiyot

Instituti Davolash Fakulteti

114-guruh talabasi

REFERAT



Mavzu:__________________________________

__________________________________________
Bajardi:______________________

Tekshirdi:______________________
Samarqand-2021
Bemor bolani operatsiya oldi va keyingi davrida shifokor tomonidan olib borishi lozim bo’lgan parvarish va muolajalar
Reja:

1. 
   Operatsiyaga bolalarni tayyorlash.
   
2. 
   Bemor bolalarni operatsiyaga umumiy tayyorlash.
   
3. 
   Chaqaloqlarni operatsiyaga tayyorlash.
   

Foydalanilgan adabiyotlar

Tibbiyot kasbiga kirish darsligi (Toshkent-2018)

Mualliflar:Turdiхоdjаеvnа Хаlmаtоvа, Mа’rif Shаkirоvich Kаrimоv, Аlishеr Оripоvich Охunоv.

1)Operatsiyaga bolalarni tayyorlash. Xirurgiya bo’limlariga keladigan bemorlarni ko’pchiligi operatsiya bo’ladi. Bemor bo’limga yotgandan operatsiya oldi davri boshlanadi va operatsiya riskini kamaytirish, asoratlarni oldini olishga qaratilgan harakatlar bo’ladi. Operatsiyadan oldingi davr mohiyati bo’yicha operatsiyaga tayyorgarlik davri hisoblanadi. Bu davrda har xil a’zo va sitemalarni funksional holati o’rganiladi, operatsiyaga tayyorgarlik o’tkaziladi. Bu davrdagi harakatlar umumiy (hamma operatsiyadan oldin o’tkaziladi) va maxsus (faqat ma’lum operatsiyalardan oldin o’tkaziladi) harakatlarga bo’linadi.

2) Bemor bolalarni operatsiyaga umumiy tayyorlash. Ba’zi xirurgik kasalliklar: chov churrasi, moyak istisqosi, kriptorxizm, kichkina o’smalar bemor gospitalizatsiya qilingandan keyingi kuniyoq operatsiya qilinadi. Bunday holatlarda operatsiyadan oldingi laborator tahlillar gospitalizatsiyagacha poliklinikada tayyorlanib olib kelinadi. Ko’krak qafasi va qorin bo’shlig’i, buyrak va siydik chiqarish a’zolaridagi katta va travmatik operatsiyalardan oldin, shuningdek ba’zi ortopedik operatsiyalardan oldin maxsus tekshiruvlarga qo’shimcha ravishda bolaning hayotiy zarur a’zolari holati tekshiriladi. Buyrak faoliyatini, umumiy qon hajmini va qon tarkibini, plazma va eritrotsitlardagi asosiy elektrolitlarni miqdorini, azot balansini, gormonal holatini aniqlash katta ahamiyat kasb etadi. Ba’zi holatlarda qon ivish faktorlarini va qon ivishiga qarshi faktorlarni bilish juda zarur. Ushbu harakatlarga binoan xirurgik bo’lim profiliga ko’ra bemorlarni operatsiyaga tayyorlash o’ziga xos xususiyatlarga ega. Operatsiyadan oldingi asosiy tekshiruvlarga kiradi: bola bo’yi va tana vaznini o’lchash; arterial qon bosimini o’lchash; qon va siydik tahlili; qon guruxi va rezus-faktorni aniqlash; ko’krak qafasi a’zolari rentgenoskopiyasi. Qon bioximik tahlillari natijalariga qarab quyidagicha kompleks davo muolajalari buyuriladi: ratsional va to’g’ri ovqatlantirish, qon va boshqa oziqlantiruvchi suyuqliklar, vitamin, aminokislota quyish, davolovchi fizkul’tura va h.o. Tayyorlov ba’zan bir necha haftagacha cho’zilishi mumkin. Tayyorlov bosqichini samaradorligi bemor umumiy ahvolini, qon ko’rsatkichlarini yaxshilanishi, tana vaznini ortishi bilan baholanadi. SHuning uchun ham buyurilgan muolajalarni o’z vaqtida va to’g’ri bajarilishini ta’minlash, davriy bemor tana vaznini o’lchash zarur hisoblanadi. Ba’zi bemorlar bo’limga kasallik xarakteriga bog’liq holda yoki organizmdagi ikkilamchi o’zgarishlar natijasida o’rta og’ir yoki og’ir ahvolda yotqiziladi. Ikkilamchi o’zgarishlar surunkali ochlik, intoksikatsiya, qaytalanuvchi qon ketishlar va boshqa sabablarga ko’ra bo’ladi. Tashqaridan bu teri rangparligi, bola aktivligini pasayishi va h.o. belgilardan bilinadi. Asosiy kasallikni bartaraf etuvchi operatsiya muolajasidan oldin individual qaratilgan tayyorgarlik o’tkaziladi, ya’ni bemor umumiy ahvoli yaxshilanpdi, ikkilamchi o’zgarishlar korreksiya qilinadi. Bolani operatsiya psixologik tayyorlash ham katta ahamiyatga ega. Operatsiya uchun yotqizilgan bemor psixik holati konservativ davo uchun yotqizilgan bemor psixik holatidan katta farq qiladi, sababi operatsiya katta fizik va psixik travma hisoblanadi. Bu davrda hamshira rolini baholash juda qiyin. His-hayajonga beriluvchi, operatsiyadan qo’rquvchi bolalar ko’pincha gapirishadi: ”Meni operatsiya qilishlarin hohlamayman” yoki “Meni qachon operatsiya qilishadi?”, “Menga og’riqli bo’ladimi?”. Bunday bolalar og’riqni juda qiyin qabul qilishadi, og’riqqa sezgirligi yuqori bo’ladi, operatsiyadan keyingi davrda o0riqni yengishga juda qiynalishadi. SHu sababli ham ular operatsiyaga juda yaxshi tayyorlanishi, kerak bo’lsa dorilar bilan tayyorlanishi, Operatsiyadan oldingi asosiy tekshiruvlarga kiradi: bola bo’yi va tana vaznini o’lchash; arterial qon bosimini o’lchash; qon va siydik tahlili; qon guruxi va rezus-faktorni aniqlash; ko’krak qafasi a’zolari rentgenoskopiyasi. Qon bioximik tahlillari natijalariga qarab quyidagicha kompleks davo muolajalari buyuriladi: ratsional va to’g’ri ovqatlantirish, qon va boshqa oziqlantiruvchi suyuqliklar, vitamin, aminokislota quyish, davolovchi fizkul’tura va h.o. Tayyorlov ba’zan bir necha haftagacha cho’zilishi mumkin. Tayyorlov bosqichini samaradorligi bemor umumiy ahvolini, qon ko’rsatkichlarini yaxshilanishi, tana vaznini ortishi bilan baholanadi. SHuning uchun ham buyurilgan muolajalarni o’z vaqtida va to’g’ri bajarilishini ta’minlash, davriy bemor tana vaznini o’lchash zarur hisoblanadi. Ba’zi bemorlar bo’limga kasallik xarakteriga bog’liq holda yoki organizmdagi ikkilamchi o’zgarishlar natijasida o’rta og’ir yoki og’ir ahvolda yotqiziladi. Ikkilamchi o’zgarishlar surunkali ochlik, intoksikatsiya, qaytalanuvchi qon ketishlar va boshqa sabablarga ko’ra bo’ladi. Tashqaridan bu teri rangparligi, bola aktivligini pasayishi va h.o. belgilardan bilinadi. Asosiy kasallikni bartaraf etuvchi operatsiya muolajasidan oldin individual qaratilgan tayyorgarlik o’tkaziladi, ya’ni bemor umumiy ahvoli yaxshilanpdi, ikkilamchi o’zgarishlar korreksiya qilinadi. Bolani operatsiya psixologik tayyorlash ham katta ahamiyatga ega. Operatsiya uchun yotqizilgan bemor psixik holati konservativ davo uchun yotqizilgan bemor psixik holatidan katta farq qiladi, sababi operatsiya katta fizik va psixik travma hisoblanadi. Bu davrda hamshira rolini baholash juda qiyin. His-hayajonga beriluvchi, operatsiyadan qo’rquvchi bolalar ko’pincha gapirishadi: ”Meni operatsiya qilishlarin hohlamayman” yoki “Meni qachon operatsiya qilishadi?”, “Menga og’riqli bo’ladimi?”. Bunday bolalar og’riqni juda qiyin qabul qilishadi, og’riqqa sezgirligi yuqori bo’ladi, operatsiyadan keyingi davrda o0riqni yengishga juda qiynalishadi. SHu sababli ham ular operatsiyaga juda yaxshi tayyorlanishi, kerak bo’lsa dorilar bilan tayyorlanishi, operatsiya o’tkazilmaydi.

3) Chaqaloqlarni operatsiyaga tayyorlash. Chaqaloqlar xirurgiyasi bo’limiga xar xil tug’ma kasallikli bolalarni (hazm qilish trakti, diafragma, o’pkalar, qorin oldingi devori va boshqalar) va yiringli kasalliklar yotqiziladi. Operatsiyaga bola ma’lum operatsiya oldi tayyorgarligidan keyin olinadi. Bunda tayyorgarlik hajmi o’tkaziladigan operatsiya turi va og’irligiga bog’liq bo’ladi. Shuni unutmaslik kerakki, chaqaloqlar termoregulyatsiyasi to’liq shakllanmagan. Chaqaloqlar tez sovuq qotadi va sovuqni yomon qabul qiladi. Shuning uchun ham operatsiya xonasida maxsus isitkichli operatsiya stoli bo’lmasa isitkich olib kelib operatsiya davomida bolaga qo’yib qo’yiladi. Issiqlikni saqlash va sovuq qotishni oldini olish maqsadida bola oyoqlari paxta qo’yib bintlanadi. Yana ma’lumki, yuqori haroratda bola operatsiyani yomon o’tkazadi. SHu sababli operatsiyadan oldin bola tana haroratini o’lchash va shifokorga aytish lozim. Tana harorati 38°Sdan yuqori bo’lsa shifokor haroratni tushiruvchi dorilar buyuradi. Bolalarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlash. Umumiy qoidalar. Bemorlarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlaganda quyidagilarni inobatga olish kerak. Cho’zilgan har bir soat bola ahvolini og’irlashtiradi va hayotga xavf soluvchi asoratlar rivojlanishiga olib keladi. Shu sababli ham operatsiya oldi tayyorgarligi minimum darajada qisqartiriladi. Qisqa vaqt ichida operatsiya muvaffaqiyatli o’tishiga kerakli hamma narsa tayyorlanadi. Shoshilinch operatsiya o’tkazilishiga olib kelingan bemorlar oshqozini ko’pincha to’la bo’ladi. Bemorni operatsiya xonasiga olib kirishdan oldin oshqqozonga zond qo’yiladi va oshqozon bo’shatiladi. Bu asosan ovqatlangandan keyin kam vaqt o’tgan bo’lsa juda zarur hisoblanadi. Ushbu qoidani buzish operatsiya stolida bemorni ovqat massaliri bilan aspiratsiya bo’lishiga va xavfli asoratlarni yuzaga kelishiga olib keladi Chaqaloqlarni operatsiyaga tayyorlash. Chaqaloqlar xirurgiyasi bo’limiga xar xil tug’ma kasallikli bolalarni (hazm qilish trakti, diafragma, o’pkalar, qorin oldingi devori va boshqalar) va yiringli kasalliklar yotqiziladi. Operatsiyaga bola ma’lum operatsiya oldi tayyorgarligidan keyin olinadi. Bunda tayyorgarlik hajmi o’tkaziladigan operatsiya turi va og’irligiga bog’liq bo’ladi. Shuni unutmaslik kerakki, chaqaloqlar termoregulyatsiyasi to’liq shakllanmagan. Chaqaloqlar tez sovuq qotadi va sovuqni yomon qabul qiladi. Shuning uchun ham operatsiya xonasida maxsus isitkichli operatsiya stoli bo’lmasa isitkich olib kelib operatsiya davomida bolaga qo’yib qo’yiladi. Issiqlikni saqlash va sovuq qotishni oldini olish maqsadida bola oyoqlari paxta qo’yib bintlanadi. Yana ma’lumki, yuqori haroratda bola operatsiyani yomon o’tkazadi. SHu sababli operatsiyadan oldin bola tana haroratini o’lchash va shifokorga aytish lozim. Tana harorati 38°Sdan yuqori bo’lsa shifokor haroratni tushiruvchi dorilar buyuradi. Bolalarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlash. Umumiy qoidalar. Bemorlarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlaganda quyidagilarni inobatga olish kerak. Cho’zilgan har bir soat bola ahvolini og’irlashtiradi va hayotga xavf soluvchi asoratlar rivojlanishiga olib keladi. Shu sababli ham operatsiya oldi tayyorgarligi minimum darajada qisqartiriladi. Qisqa vaqt ichida operatsiya muvaffaqiyatli o’tishiga kerakli hamma narsa tayyorlanadi. Shoshilinch operatsiya o’tkazilishiga olib kelingan bemorlar oshqozini ko’pincha to’la bo’ladi. Bemorni operatsiya xonasiga olib kirishdan oldin oshqqozonga zond qo’yiladi va oshqozon bo’shatiladi. Bu asosan ovqatlangandan keyin kam vaqt o’tgan bo’lsa juda zarur hisoblanadi. Ushbu qoidani buzish operatsiya stolida bemorni ovqat massaliri bilan aspiratsiya bo’lishiga va xavfli asoratlarni yuzaga kelishiga olib keladi Chaqaloqlarni operatsiyaga tayyorlash. Chaqaloqlar xirurgiyasi bo’limiga xar xil tug’ma kasallikli bolalarni (hazm qilish trakti, diafragma, o’pkalar, qorin oldingi devori va boshqalar) va yiringli kasalliklar yotqiziladi. Operatsiyaga bola ma’lum operatsiya oldi tayyorgarligidan keyin olinadi. Bunda tayyorgarlik hajmi o’tkaziladigan operatsiya turi va og’irligiga bog’liq bo’ladi. Shuni unutmaslik kerakki, chaqaloqlar termoregulyatsiyasi to’liq shakllanmagan. Chaqaloqlar tez sovuq qotadi va sovuqni yomon qabul qiladi. Shuning uchun ham operatsiya xonasida maxsus isitkichli operatsiya stoli bo’lmasa isitkich olib kelib operatsiya davomida bolaga qo’yib qo’yiladi. Issiqlikni saqlash va sovuq qotishni oldini olish maqsadida bola oyoqlari paxta qo’yib bintlanadi. Yana ma’lumki, yuqori haroratda bola operatsiyani yomon o’tkazadi. SHu sababli operatsiyadan oldin bola tana haroratini o’lchash va shifokorga aytish lozim. Tana harorati 38°Sdan yuqori bo’lsa shifokor haroratni tushiruvchi dorilar buyuradi. Bolalarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlash. Umumiy qoidalar. Bemorlarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlaganda quyidagilarni inobatga olish kerak. Cho’zilgan har bir soat bola ahvolini og’irlashtiradi va hayotga xavf soluvchi asoratlar rivojlanishiga olib keladi. Shu sababli ham operatsiya oldi tayyorgarligi minimum darajada qisqartiriladi. Qisqa vaqt ichida operatsiya muvaffaqiyatli o’tishiga kerakli hamma narsa tayyorlanadi. Shoshilinch operatsiya o’tkazilishiga olib kelingan bemorlar oshqozini ko’pincha to’la bo’ladi. Bemorni operatsiya xonasiga olib kirishdan oldin oshqqozonga zond qo’yiladi va oshqozon bo’shatiladi. Bu asosan ovqatlangandan keyin kam vaqt o’tgan bo’lsa juda zarur hisoblanadi. Ushbu qoidani buzish operatsiya stolida bemorni ovqat massaliri bilan aspiratsiya bo’lishiga va xavfli asoratlarni yuzaga kelishiga olib keladi harakatlardan saqlanish;  kasbga sodiqlik. Shifokor amaliyotining asosiy qoidalaridan biri bu – bemorga yomonlik keltiruvchi haraklarni qilmaslik yoki “yomonlik qilma”. Tibbiyot etikasining asosiy tamoyillaridan biri lotinchasiga shunday nomlanadi: primum non nosere (“eng avvalo – yomonlik qilma”). Har bir shifokor ye. Lambert fikrni tan oladi, ya’ni “yordam berib bo’lmaydigan bemorlar bor, lekin yomonlik qilib bo’ladigan bemorlar yo’q”. Ma’lumki, ba’zan davolash kasallikdan og’irroq bo’ladi. Bu yerda gap dorilarni nojo’ya ta’siri, bir necha xil dorini birdan qabul qilganda negativ holatlarni yuzaga chiqishi, tibbiyot aralashuvidan samara va og’irlashish riskini bir-biriga mos kelmasligi to’g’risidadir. Yaxshi shifokor – bu nafaqat professionalizm, ensiklopedik bilim, kerakli qarorlarni qabul qilish, tibbiy manipulyatsiya texnikasini egallash, balki bemor bilan to’g’ri suhbatlashishni bilish hamdir. “Shifokor” so’zi “vrat’” so’zidan kelib chiqqan bo’lib, qadimda “gapirish” ma’nosini bildiradi. Kuzatuvlar shuni ko’rsatadiki, malakali shifokorlar bemor bilan muloqotga, anamnez yig’ishga, fizikal ko’rsatkichlariga ko’proq e’tibor berishadi, instrumental va labarator ko’rsatkichlarni ikkinchi darajaga qo’yishadi. Isbotlanishicha, to’g’ri tashhis anamnez so’roviga ko’ra 45-50% holatlarda, so’rov va fizikal tekshiruvlarga ko’ra 80-85% holatlarda qo’yiladi. Faqat 15-20% bemorlarda tashhis qo’yishda chuqur labarator va instrumental tekshiruvlar kerak bo’ladi. Bemor bilan suhbatlashishi san’ati, dialog qilish nafaqat shifokorning hoxishi, balki talantiga ham bog’liq. Shifokor bemorni eshitishi va tinglay olishi lozim.