Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

Tarkibning doimiylik qonuniga doir test masalalarini echish usullari.

Namunaviy misol. 6,39 g marganets oksidi alyuminotermiya usuli bilan qaytarilganda, 1,806^.10²² ta alyuminiy oksidi hosil bo’lsa, marganetsning qaysi oksidi qaytarilgan?

Yechilish usuli: Tekshirilayotgan modda miqdor tarkibini aniqlaymiz. Buning uchun berilgan alyuminiy oksid tarkibidagi kislorod massasidan foydalanamiz. Chunki, reaksiya tenglamasiga muvofiq, marganets oksid tarkibidagi kislorod alyuminiyga birikadi. Mn_xO_y+Al=Al₂O₃+Mn

1) Al₂O₃ tarkibidagi kislorod massasini quyidagicha topamiz:

Al₂O₃→3O 6,02•10²³ ta Al₂O₃ da 48 g O bor

1,806•10²² ta Al₂O₃ da X g O bor (Izoh; 1,806•10²²=0,1806•10²³)

2) Kislorod massasidan foydalanib, marganets oksid tarkibidagi marganets massasini topamiz.

m(Mn)=m(Mn_xO_y)-m(O)=6,39-1,44=4,95.

3) Formula topish usuliga quyish orqali marganets oksid formulasini aniqlaymiz.

Demak marganets oksid formulasi MnO ekanligi aniqlandi.

Namunaviy misol. Mis va ruxdan iborat 120 g qotishmadagi misning massa ulushi 60% bo’lsa, unga necha gramm rux qorilganda Cu₃Zn₅ tarkibli qotishmaga aylanadi?

Yechilish usuli: Bu masalani ishlashga boshqacha yondashamiz.

1) Qotishma miqdor tarkibini aniqlaymiz. Buning uchun misning berilgan foiz ulushidan foydalanamiz. Qotishma 120 g bo’lsa, demak uning 60% ni mis tashkil etib, qolgan qismini rux tashkil etadi.

m(Cu)=120•60%=72 g m(Zn)=120-72=48 g

2) Berilgan tarkibli Cu₃Zn₅ formuladan foydalanib, 72 g mis uchun qancha rux kerak ekanligini aniqlaymiz.

Cu₃Zn₅ 192 g (64•3) misga 325 g (65•5) rux to’g‘ri keladi

72 g misga X g rux to’g‘ri keladi

3) Qotishmaga qorilishi kerak bo’lgan rux massasini topamiz, chunki qotishma tarkibida oldingi rux ham bor.

m(Zn)=121,875-48=73,875 g demak 73,875 g rux kerak bo’ladi.