Самарканддаги Улугбек мадрасаси ва обсерваторияси

1946-1948 йилларда Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих ва археология институтининг экспедицияси қазиш ишларини ниҳоясига етказди.

• 1946-1948 йилларда Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих ва археология институтининг экспедицияси қазиш ишларини ниҳоясига етказди.
• Бобур Мирзонинг ёзишича, расадхона уч ошиёнлик бино бўлиб, тўгарак шаклида бўлган, бинонинг деворлари сирли кошинлар билан қопланган Абдураззоқ Самарқандий. бу нодир обиданинг ички қисмини шундай тасвирлайди: «Бинонинг ички қисми жаҳонда тенги йўқ ранг – баранг нақшлар билан безатилиб, девор ва шифтларида осмон градус (даражалари), дақиқалари, ҳатто сонияларигача ҳисобланиб, етти сайёра ҳамда «ҳаракатсиз» (собита) юлдузлар, шунингдек, ер курраси, етти иқлим, тоғу саҳролар ва дарё-ю денгизлар ҳамда уммонларгача тасвирланган».

Секстант – Улуғбек расадхонасининг асосий ускунаси. В. Л.Вяткиннинг қазиш ишларидан сўнг

• Расадхона 1424-1428 йилларда қурилганлиги ҳақида Абу Тохир хожанинг «Самария» китобида ҳам аниқ маълумотлар берилган.
• Расадхона квадрантнинг диаметри 80 метр, унинг ёйни узунлиги эса 63 метр бўлган. Бу Шарқдаги мавжуд асбоблардан энг йириги бўлган.

Мирзо Улуғбек расадхонасининг ўрни тилга олинган ХVIII асрга оид вақф ҳужжати. ХIXасрнинг охирида В. Л. Вяткин томонидан ўқилган

Секстант (квадрант)дан ташқари катта зал, бир неча йўлаклар, катта бўлмаган кабинетлар жойлашган расадхона биноси ссилиндрик шаклда бўлиб, Бобурнинг маълумотича баландлиги 30 метр, бинонинг деворлари сирли кошинлар билан қопланган.

• Секстант (квадрант)дан ташқари катта зал, бир неча йўлаклар, катта бўлмаган кабинетлар жойлашган расадхона биноси ссилиндрик шаклда бўлиб, Бобурнинг маълумотича баландлиги 30 метр, бинонинг деворлари сирли кошинлар билан қопланган.
• Обсерваториянинг асосий асбоби секстантнинг (квадрант) радиуси 40 метр, ёйнинг узунлиги 63 метрга йетган. Бу Шарқдаги маълум асбоблардан енг йириги бўлиб, Мароғадаги (Озарбайжон) секстантнинг радиуси 3 метрга яқин еди. Қурувчилар бундай ўлкан асбобни жойлаштиришнинг қулай усулини қўллаганлар. Унинг ярмини траншеяга ўрнатиб, зилзилалар кучли зонада унинг мустаҳкамлигини таъминладилар. Секстант (квадрант) иккита параллел жойлашган ярим айланадан иборат бўлиб, жанубдан шимолга тўғирланган. Секстант мармар билан ишланган бўлиб, унда градуслар белгиланган. Унда юқоридаги градус рақамларидан 570 , пастроқда 800 , ундан ҳам пастда 100 сақланиб қолган. Обсерватория ўрта асрларда асбоб-ускунаси жиҳатидан ҳам беқиёс бўлган.
• Обсерваторияда кутубхона ҳам бўлган. Ички деворда осмон тасвири, юлдузлар харитаси, тоғ, денгиз, мамлакатлар белгиланган. Йер шари тасвири ишланган.