Самарқанлд давлат университети география ва экология факулътети “ экология ва ҳаёт фаолияти хавфсизлиги” кафедраси

Довул, бўрон ва қуюнлар юзага келаётганлигидан шамол тезлигининг ортиши, атмосфера босимининг кескин тушиб кетиши, жала ва сувнинг шамол ёрдамида ҳайдаб келиниши, кўп миқдорда қор ёғиши дарак беради.
Агар сиз довул, бўрон ва қуюнлар бўлиб турадиган ҳудудда яшасангиз, у ҳолда:
бошланаётган табиий офат тўғрисидаги хабар бериш сигнали;
аҳолини муҳофаза қилиш ва бино (иншоот)ларнинг шамол таъсирига
барқарорлигини ошириш усуллари;
довул, бўрон, қуюн вақтида аҳолининг ҳаракат қоидалари;
довул, бўрон, қуюн оқибатларини бартараф этиш ва воситалари, шунингдек жабрланганларга ёрдам кўрсатиш усуллари;
яқин орадаги ертўла, панажой ёки энг мустаҳкам ва барқарор биноларда оила аъзолари, қариндошлар ва қўшниларни яшириш жойлари;
юқори хавфга эга бўлган ҳудудлардан уюшган ҳолда эвакуация
ўтказилганда унинг йўналиши ва жойлашиш ҳудудлари;
фавқулодда вазиятлар бошқарма ва бўлимларининг манзиллари ва телефон рақамларини билиб олишингиз керак.
Довул, бўрон ва қуюн вақтида қандай ҳаракат қилиш керак?
Агар довул (бўрон) бошланган вақтда бино ичида бўлсангиз, деразадан узоқлашинг ва ички хоналар деворлари олдидаги хавфсиз жойларда, йўлакда, деворий шкафлар олдида, ваннахонада, ҳожатхонада, мустаҳкам шкафлар ичи, стол остидан паноҳ топинг. Печкалардаги оловни, электр тармоғи, газ манбаларини ўчиринг.
Тунда фонар, лампа, шамлардан фойдаланинг, фавқулодда вазиятлар бошқармаси (бўлими) ахборотларини тинглаш учун радиоприёмникларни ишлатиб қўйинг, имкон қадар панажойларда, ертўлаларда бўлишга ҳаракат қилинг. Агар довул, бўрон ва қуюн вақтида кўчада бўлсангиз, у ҳолда бинолар, кўприклар, эстакадалар, электр узатиш тизимлари, дарахтлар, дарё, кўл ва ишлаб чиқариш объектларидан узоқроқ бўлишга ҳаракат қилинг. Тепадан тушаётган бино қисмларининг парчалари, ойна синиқларидан муҳофазаланиш учун фанера, картон ва пластмасса яшиклар, тахта ва бошқа қўл остидаги воситалардан фойдаланинг. Зудлик билан ертўла, радиациядан яшириниш жойларида беркинишга ҳаракат қилинг. Шикастланган биноларга кирманг, шамол таъсирида улар қулаб тушиши мумкин.
Қуюн яқинлашиб келаётганлиги тўғрисидаги сигнални олгач, зудлик билан панажой, ертўлага тушиш ёки кровать ва бошқа мустаҳкам мебель остидан паноҳ топиш зарур. Қуюн сизга очиқ жойда етиб олса, ариқлар ости, чуқурлик, жарликларда ерга маҳкам ёпишиб олиш, бошингизни кийимингиз ёки дарахт шохлари билан беркитишингиз лозим. Автомобиль ичида қолманг.
Транспорт авариялари ва ҳалокатлари.
а) Авиаҳалокатлар олдини олиш чора-тадбирлари:
Режавий-профилактик кўрик ва таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилиши, хизмат муддати қоидалари талабларига амал қилиш, бошқариш ва алоқа тизимларининг иш сифатини ошириш, бундан ташқари ходимларнинг билими ва тажрибасини ошириб бориш.
б) Темир йўл транспортидаги авариялар ва ҳалокатлар (ағдарилишлар) олдини олиш чора-тадбирлари:
Режавий-профилактик кўрик ва техник таъмирлаш ишларини ўз вақтида ўтказилиши, транспорт турини ишлатиш муддати қоидалари талабларига амал қилиш, бошқариш ва алоқа тизимларининг иш сифатини ошириш, диспетчерлик хизматини яхшилаш, бундан ташқари ходимларнинг билими ва тажрибасини ошириб бориш ва ҳ.к.
в) Автомобиль транспортининг ҳалокатлари ва авариялари, жумладан йўл-транспорт ҳодисалари олдини олиш чора-тадбирлари:
Режавий-профилактик кўрик ва техник таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилиши, техник носоз транспорт воситасидан фойдаланмаслик, барча турдаги йўл ҳаракати қоидаларига риоя қилиш, ДАН ходимларининг, ҳайдовчиларнинг, қолаверса аҳолининг биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш бўйича билим ва малакаларини ошириш, йўл тармоқларини меъёрий талаб даражасида сақлаш, шаҳарларда кўп сатҳли йўллардан, пиёдаларнинг ер ости йўлакларидан самарали фойдаланиш ва ҳ.к.
г) Метрополитен бекатларидаги ва туннелларидаги ҳалокатлар, авариялар, ёнғинлар олдини олиш чора-тадбирлари:
Режавий-профилактик кўрик ва техник таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилиши, техник носоз транспорт воситасидан фойдаланмаслик, метрополитенда машинист томонидан темир йўл ҳаракати қоидаларига риоя қилиш, тармоқ ходимларининг иш юзасидан билим-малакаларини ошириб бориш. Метро ичидаги телемосламаларда муҳофазаланиш тўғрисидаги қисқа видеолавҳалар кўрсатиб бориш.
д) Магистрал қувурлардаги авариялар олдини олиш чора-тадбирлари:
Техник ҳужжатларда кўрсатилган меъёр талаблари бўйича режавий- профилактик кўрик ва техник таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилиши, барча хавфсизлик чораларига, барча хизмат муддати талабларига риоя қилиш ва ҳ.к.
Муҳофаза тадбирлари:
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 558-қарорига мувофиқ “Ўзбекистон ҳаво йўллари” Миллий авиакомпаниясига ва унга қарашли авария-қутқарув ва қидирув хизматларига авиация техникасидан авариясиз фойдаланиш ва парвозлар хавфсизлиги бўйича тадбирларни ташкил этиш ва амалга ошириш, “Ўзбекистон темир йўллари” Давлат акциядорлик компаниясига темир йўл транспорти воситаларидан авариясиз фойдаланиш, ташиш чоғида портловчи, ёнғин хавфи бўлган юклар ва кучли таъсир этувчи заҳарли моддалар (КТЗМ) хавфсизлигини таъминлаш тадбирларини ташкил этиш ва амалга ошириш, Давлат автомобиль назорати органига йўл-транспорт хавфсизлигини таъминлаш хизматига раҳбарлик қилиш, Ўзбекистон Республикаси Саноат ва кончилик ишларининг бехатар олиб борилишини назорат қилиш Давлат қўмитасига кон, руда, кимёвий, нефть ва газ қазиш ҳамда қайта ишлаш саноати ва “Тошметроқурилиш” объектларида ишларни олиб боришнинг аҳволи ва хавфсизлиги устидан давлат назоратига раҳбарлик қилиш, “Ўзбекнефтгаз” миллий холдинг компаниясига ишлаб чиқариш ва технологик жараённинг кучли хавфли ўзига хосликлари билан боғлиқ бўлган авариялар ва ҳалокатларнинг олдини олиш ва уларни бартараф этиш бўйича тадбирларни ташкил этиш ва амалга ошириш, ҳамда идорага қарашли объектларда аварияларнинг келиб чиқиши эҳтимоллари ва оқибатларини башоратлаш, тармоқнинг бирлашмалари ва объектларида фавқулодда вазиятлар чоғида ишларнинг барқарорлигини ошириш вазифалари юклатилган. Бундан ташқари, соҳа ходимларининг муҳофазаланиш кафолатлари қонун асосида амалга оширилади.
Энергия таъминоти объектларидаги авариялар, коммунал объектлардаги авариялар олдини олиш чора-тадбирлари:
Ёрдамчи тармоқлар эвазига энергия таъминотини барча объектларининг барқарор фаолият кўрсатишини таъминлаш.
Техник ҳужжатларда кўрсатилган меъёр талаблари бўйича режавий- профилактик кўрик ва техник таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилиши, барча хавфсизлик чораларига амал қилиш, қолаверса барча хизмат муддати талабларига риоя қилиш ва х.к.
Газ тозалаш қурилмаларидаги биологик ва бошқа тозалаш иншоотларидаги авариялар олдини олиш чора-тадбирлари:
Ёрдамчи тармоқлар эвазига муҳандислик тармоқларининг барқарорлигини таъминлаш. Техник ҳужжатларда кўрсатилган меъёр талаблари бўйича режавий-профилактик кўрик ва техник таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилиши, барча хавфсизлик чораларига амал қилиш, қолаверса барча хизмат муддати талабларига риоя қилиш ва ҳ.к.
Муҳофаза тадбирлари:
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 558-қарорига мувофиқ “Ўзбекэнерго”га энергетика тизимига кирувчи барча объектлардан авариясиз фойдаланишга оид тадбирлар мажмуини ташкил этиш ва амалга ошириш, ҳамда “Ўзкоммунхизмат” ва маҳаллий ҳокимият органлари билан биргаликда истеъмолчиларни ҳамда, биринчи навбатда, фавқулодда вазиятлар зоналаридаги ҳаётий таъминот объектларини электр қуввати билан узлуксиз таъминлаш тадбирларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш вазифалари юклатилади.
Бундан ташқари энергетика объектларининг техник ҳолатини назорат қилувчи давлат хизмати орқали бу тизимдаги турли авария ҳолатларини олди олинади.
“Ўзкоммунхизмат”, маҳаллий ҳокимият органлари билан биргаликда истеъмолчиларни ҳамда, биринчи навбатда, фавқулодда вазият зоналаридаги хаётий таъминот объектларига хизмат қилувчи муҳандислик тармоқларининг узлуксиз иш фаолиятини таъминлаш тадбирларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш вазифалари юклатилади. Бундан ташқари маиший-техник хизматлар, шаҳарларни, турар жойларни ва ҳудудларни фавқулодда вазиятдан муҳандислик ҳимоя қилиш хизматлари.