Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

52 

 
 
52 
chiqqan gazlar hisobiga bo’lmoqda. Hozirgi vaqtda avtomobillar sonining ko’payib 
borishi atmosfera va uning yerga yaqin qatlamlarida azot, oltingugurt, uglerod 
gazlarining, qo’rg’oshin birikmalari va boshqa zaharli moddalarning (benzol va uning 
aerozollari kabilar) miqdorining kamayib ketishiga olib kelmoqda. Avtomobillarning 
asosiy qismi shaharlarda mavjud bo’lgani uchun ulardan chiqqan zaharli konserogen 
moddalar shaharlarda zich joylashgan aholi sog’lig’iga ta’sir etadi.
Rivojlangan mamlakatlar tashqi muhit ifloslanishining 100 dan 60 foizi 
avtomobil dvigatellari chiqarayotgan zaharli moddalar tufayli sodir bo’lmoqda. 
Shuning uchun ham ba’zi mamlakatlarda, masalan Yaponiyada avtomobillarning 
ko’pligi uchun ko’cha harakatini boshqaruvchi polisiya xodimlari har ikki soatda 
kislorod maskasini almashtirib turishga majburdir. Shu sababli ham mutaxassislar 
avtomobillarning g’ildiragi kimyoviy fabrika deyishadi. Avtomobillar chiqargan 
gazlar hamda og’ir metallar kishi salomatligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Agar 
avtomobil motori yaxshi ishlamasa, yonilg’I to’liq yonmaganligi tufayli uglevodorod
normadan bir necha barobar ko’ayib, uning bir qismi smolali qurumga aylanadi. 
Shuningdek benzin iflos bo’lsa, (bizdagi Qashqadaryodan kelayotgan konsentrat 
benzinga o’xshagan) ham mashinalardan zaharli gazlar me’yoridan 2-3 va hatto 
undan ziyod ham chiqaradi. Shuning uchun ham transport qatnovi ko’p bo’lgan 
ko’sha yaqinrog’ida bolalar aravachasiga o’tirgan go’dak onasiga nisbatan ko’proq 
zaharlnadi. Avtomobillardan chiqqan uglerod oksidlari inson organizmiga ya’ni 
qonda gemoglabin bilan birikib, uning kislorod tashish funksiyasini buzadi. 
Yana shu ma’lumki, oldin yurak infarkt- miokardi xastaligi keksa hamda kam 
harakat qiluvchi kishilarga xos kasallik deyiladi. Ammo oxirgi yillarda bu kasallik 
bilan yosh va havo tarzi doimo harakatda bo’lgan kishilar ko’proq chalinmoqda. 
Buning sababi benzin tarkibidagi qo’rg’oshin birikmalari nafas olish yo’llari orqali 
o’tib ular yurak-qon tomirlarini shikastlar ekan.

---