Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

 
 
 

---

47 

 
3.6-Jadval. 
«Jiguli»ning dvigateli turli yonilg’ilar bilan ishlaganda ajralib chiqqan gazlar 
tarkibida uglerod oksidi miqdorini aniqlash. 
 
Yoqilg’i turi 
Motorning 
ishlaganidan 
so’ng ming 
km 
Aniqlangan uglerod oksidining miqdori, % 
(ob) 
n - min 
n - max 
x±Δx 
Sn*10
2 
x±Δx 
Sn*10
2
 
Benzin A-76 
42 
1,5±0,02 
0,5 
1,1±0,03 
0,3 
Benzin AI-76 
94 
1,8±0,03 
0,4 
1,6±0,03 
0,3 
Suyuq gaz 
45 
0,3±0,01 
0,1 
0,2±0,01 
0,1 
Benzin AI-93 
56 
0,6±0,02 
0,2 
0,2±0,01 
0,1 
3.1-jadvalida keltirilgan ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki, E.Abdurahmonov va 
boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan gazoanalizatorlar avtomashinalardan ajralib 
chiqqan gazlar tarkibida uglerod oksidining – is gazining aniqlashda, 
avtotransportlarda motorlarning ishlashini baholashda va ularning ekspluatasiya 
qilishda optimal sharoitlarni tanlashda qo’l keladi. 
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, avtomobillardan 
chiqqan gazlar tarkibida uglerod oksidining miqdori yonilg’ining tarkibi va tabiati, 
motorning ishlash rejimi va uning ishlash muddatidan katta farq qilar ekan. 
Xullas, avtotransportlardan atmosferani ifloslantiruvchi moddalar yerga 
yaqin qatlamda, ya’ni odamlarlarning nafas olish zonasida to’planadi. Bu esa 
qo’rg’oshin birikmalarini boshqa toksik va kanserogen moddalarning inson 
organizmida yig’ilishiga va uning salomatligini yomonlashishiga olib keladi. 
Avtotransport kompleksining atmosfera xavosiga salbiy ta’siri muhim 
mexanizmlarini keltirib chiqarmoqda. Jumladan: 

yoqilg’ilar talabga javob bermaydi, hamma joyda etilenlangan benzin 
ishlatiladi, dizel yoqilg’isi yoqilganda atmosfera xavosi tarkibida oltingugurt 
miqdori ko’paymoqda; 

---