166
мавзу. ИНВЕСТИЦИЯ ЛОЙИҲАСИНИ МОЛИЯВИЙ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН
КЎРСАТКИЧЛАР ТИЗИМИ
Режа:
Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотнинг молиявий таҳлили
Лойиҳаларнинг молиявий таҳлилида қўлланиладиган кўрсаткичлар
Лойиҳанинг молиявий самарадорлигини фойда баланси ёрдамида аниқлашнинг оддий усули
Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотнинг молиявий таҳлили
Лойиҳани эксплуатация қилувчи ташкилотни молиявий таҳлилга учта молиявий ҳисоботни тайёрлаш, таҳлил этиш ва прогноз қилиш киради:
даромадлар(фойда ва зарарлар) ҳисоботи;
пул маблағлари тушумлари ва чиқимлари ҳисоботи;
баланс ҳисоботи.
Бу ҳисоботлар лойиҳанинг бутун амалда бўладиган даври ёки ҳеч бўлмаганда уни эксплуатация қилишнинг дастлабки бир неча йилига тузилади.
Кўрсатилган молиявий ҳисоботларни прогноз қилиш уларнинг барча компонентларини чуқур таҳлил қилиш, бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботларнинг умумий қабул қилинган қоидаларини билишни талаб этади. Шу туфайли бу ишни тажрибали бухгалтер аудиторларга ёки молиявий таҳлилчига топшириш керак.
Фойда ва зарарлар ҳисобаш корхонанинг маълум даврдаги (чорак, йил) ишлаб чиқариш фаолиятидан олган даромадларини шу даврдаги қилинган ва даромад олиш билан боғлиқ бўлган харажатлари ўртасидаги нисбатни кўрсатади. Бу ҳисобот жорий хўжалик фаолияти самарадорлиш, лойиҳанинг ўз капиталини ошириш заҳираларини баҳолаш учун зарур. Бу шаклнинг яна бир
167
вазифаси турли солиқ тўловлари ва дивидендлар миқдорини аниқлашдан иборат.
Корхонанинг молиявий ҳисоб тизими маълумотлари
Баланс ҳисоботи
|
|
Фойда ва зарарлар
ҳисоботи
|
|
Пул кирими ва
чиқими ҳисоботи
|
Бу ҳисоботлар қуйидагиларга тақдим қилинади: 1.Ички гуруҳ:
таъсисчилар;
бошқарувчилар;
ички аудиторлар.
Ташқи гуруҳ:
инвесторлар;
касаба уюшмалари;
солиқ инспекцияси;
кредиторлар;
жамоат ташкилотлари;
ташқи аудиторлар.
Қуйида ушбу ҳисоботларнинг халқаро стандларга мос келувчи намуналарини келтирамиз(рақамлар шартли):
Баланс 2003 йил 31 декабрь
|
Воситалар
|
Айланма воситалар
|
Пул воситалари
|
1449
|
Бозордаги қимматбаҳо қоғозлар
|
246
|
Дебитор ҳисоблари (соф)
|
9944
|
Товар материал воситалари
|
10623
|
Пули тўланган харажатлар
|
389
|
Жами айланма маблағлар
|
22651
|
Асосий воситалар
|
Бино, иншоат, асбоб-ускуналар
|
26946
|
Жами амортизация йиғиндиси
|
-13534
|
Бино, иншоат, асбоб-ускуналар (соф)
|
13412
|
Инвестиция
|
1110
|
168
Баланс 2003 йил 31 декабрь
|
Воситалар
|
Айланма воситалар
|
Патент ва савдо белгиси
|
403
|
Гудвил
|
663
|
Жами воситалар
|
38239
|
Капитал ва мажбуриятлар
|
Қисқа муддатли мажбуриятлар
|
Кредиторлар ҳисоблари
|
5602
|
Банкга ссуда тўлаш
|
1000
|
Жами мажбуриятлар
|
876
|
Кутилаётган солиқ тўловлари
|
1541
|
Узоқ муддатли қарзнинг жорий қисми
|
500
|
Қисқа муддатли мажбурияталрнинг жами
|
9519
|
Узоқ муддатли мажбуриятлар
|
Узоқ муддатли қарзнинг қолдиғи
|
2000
|
Фойда солиғининг кечиктирилган қисми
|
824
|
Жами мажбуриятлар
|
12343
|
Капитал
|
Оддий акциялар
|
1000
|
Бошқа тўланган ҳиссадорлик капитали
|
11256
|
Жами тўланган ҳиссадорлик капитали
|
12256
|
Тақсимланмаган фойда
|
13640
|
Жами капитал
|
25896
|
Жами мажбуриятлар ва капитал
|
38239
|
ФОЙДА ҲИСОБОТИ
|
Товарларни сотишдан тушум
|
2200000
|
Сотилган товарларнинг таннархи
|
1300000
|
Умумий фойда
|
900000
|
Бошқарув ва сотиш харажаталри
|
420000
|
Амортизация харажаталри
|
150000
|
Солиқ ва кредит тўловларидан олдинги фойда
|
330000
|
Кредит қарз фоизлари тўловлари
|
90000
|
Солиқ тўлашдан олдинги фойда
|
240000
|
Солиқ тўлови
|
80000
|
Соф фойда
|
160000
|
Имтиёзли акциялар дивидентлари
|
10000
|
Тақсимланмаган фойда
|
150000
|
Муомаладаги акциялар сони
|
120000
|
Ҳар дона акцияга фойда
|
1,25
|
169
Юқоридаги молиявий ҳисоботлардан фойдаланиб, корхонанинг молиявий соғломлиги ҳақида хулоса қилинади. Молиявий таҳлилнинг биринчи босқичи ана шу ҳисоботлардан келиб чиқади.
Пул маблағлари тушуми ва харажати ҳисоботи ҳисобот даврида пул маблағларини бошқаришни характерлайди ва ҳисобот йилида ташкилотнинг пул тушумлари ва чиқимларини ҳисоблаш учун хизмат қилади. Баъзида бу ҳисобот ликвидлиликнинг ҳаракати ҳисоботи, пул маблағлари ҳаракати ҳисоботи деб ҳам юритилади.
Пул маблағлари ҳаракати ҳисоботи
|
Режалаштириш интервали тартиб рақами
|
|
1
|
2
|
…
|
n
|
1. Ўз капиталининг кўпайиши
|
|
|
|
|
2. Қарздорликнинг кўпайиши
|
|
|
|
|
3. Жорий пассивларнинг кўпайиши
|
|
|
|
|
4. Сотишдан олинган тушум
|
|
|
|
|
5. Бошқа даромадлар
|
|
|
|
|
Жами тушум
|
|
|
|
|
1. Доимий активларнинг кўпайиши
|
|
|
|
|
2. Жорий активларнинг кўпайиши
|
|
|
|
|
3. Операцион харажатлар
|
|
|
|
|
4. Кредитлар учун тўловлар
|
|
|
|
|
5. Солиқлар
|
|
|
|
|
6. Дивидендлар
|
|
|
|
|
Жами чиқимлар
|
|
|
|
|
Пул маблағлари баланси
|
|
|
|
|
Пул маблағлари баланси ўсиб бориш
тартибида
|
|
|
|
|
Бундай ҳисоботни тайёрланиш зарурати шу билан изоҳланадики, фойда ва зарарлар, пул маблағларининг шу давридаги ҳаракати тўлиқ ҳисоботида акс эттирилмайди.
Баланс ҳисоботи бошқа ҳисоботлардан фарқли равишда корхонанинг маълум бир давр учун эмас, балки аниқ санадаги ҳолатини акс эттиради.
Баланс ҳисоботи ёки анъанавий бухгалтерия ҳисоботи маълум санада корхона ихтиёрида нималар борлиги ва унинг манбаларини кўрсатиб боради.
170
Лойиҳа амалиётида умумлаштирилган кўринишдаги балансдан фойдаланилади.
Кўрсатиб ўтилган ҳисобот шаклларидан фойдаланган ҳолда зарур молиявий коэффициентлар ҳисобланади ва йиллар бўйича бу коэффициентлар ўзгариши таҳлил қилиниб, муаммо ва заҳиралар аниқланади:
Молиявий баҳолаш коэффициентлари
Кўрсаткичлар номи
|
Ҳисоблаш формуласи
|
Молиявий ҳолатни баҳолаш
|
1. Умумий (жорий) ликвидлилик
коэффициенти
|
ЖА/ЖП
|
2. Шу муддатдаги ликвидлилик
коэффициенти
|
ЛА/ЖП
|
3. Критик баҳолаш
коэффициенти
|
(НП+ДҚ)/ҚММ
|
4. Умумий тўлов қобилияти
коэффициенти
|
ҚМ/УА
|
Инвестициялардан фойдаланишни баҳолаш
|
5. Активларнинг айланувчанлиги
коэффициенти
|
Сотишдан тушум /УА
|
6. Доимий капиталнинг
айланувчанлиги коэффициенти
|
Сотишдан тушум/ДК
|
7. Акциядорлик капитали
айланувчанлиги коэффициенти
|
Сотишдан тушум/АК
|
8. Айланма капиталнинг
айланувчанлиги коэффициенти
|
Сотишдан тушум/Айланма
капитал
|
Рентабеллилик кўрсаткичлари
|
9. Умумий активлар
рентабеллилиги
|
(СФ+Ф)/УА
|
10. Доимий капиталнинг
рентабеллилиги
|
(СФ+Ф)/ДК
|
11. Акциядорлик капитали
рентабеллилиги
|
СФ/АК
|
12. Сотиш рентабеллилиги
|
СФ/Сотишдан тушум
|
13. Ўз капитали рентабеллилиги
|
СФ/(АК+ТФ)
|
14. Капиталнинг даромадлилиги
|
(СФ+Ф)/Ўз капиталининг узоқ
муддатли қарзлар
|
171
Бу ерда: А-юқори ликвидли активлар; ЖП-жорий пассивлар;
ЖА-жорий активлар;
ТФ-тақсимланмаган фойда; ЛА-ликвидли активлар;
Ф- кредит(қарз) учун фоиз; УА-умумий активлар;
НП-нақд пуллар;
ДҚ-дебиторлик қарзлари;
ҚММ-қисқа муддатли мажбуриятлар; ДК-доимий капитал; :
АК -акциядорлик капитали; СФ- соф фойда;
М-қарз мажбуриятлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |