Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Оқсилларнинг аҳамияти.
Болалар учун оқсиллар энг катта аҳамиятга 
эга. Оқсил инсон озиқасидаги асосий қисм бўлиб, организмнинг пластик функ-
цияси ва қувватини оширади. Оқсил ҳужайранинг асосий таркибий қисмини ва 
ҳужайралараро тизимини ташкил қилади. Оқсил умумий тана оғирлигининг 16-
17% ини ташкил қилиши, қурувчи қисм сифатида унинг аҳамияти биринчи 
даражали эканлигини кўрсатади. Асосий ҳаётий жараёнлар оқсил билан боғлиқ 
бўлиб, улар организмнинг кўпайиш ва ўсиш қобилияти, сезувчанлик, моддалар 
алмашинуви, қисқариш ҳаракатининг турли кўриниши ва бир қанча фаолиятига 
эгадир. Оқсил катализатор-тезлаштирувчи вазифасини бажаради. Оқсил бола-
лар организмида иммунитет ҳосил бўлишида қатнашади. ДНК ва РНК таркиби 
оқсил молекулаларидан тузилгандир. Оқсил моддалар энергияси сарфланиши 
жараёнида ҳам қатнашади. 
Болалар ва ўсмирларда оқсил этишмаслиги жисмоний ривожланишда 
функционал ўзгаришларга олиб келади. Озиқа маҳсулотларида оқсилни кам 
миқдорда истеъмол қилиш натижасида алиментар дистрофия ва бошқа касал-
ликлар ҳам учраши наумкин. Оқсил таркибидаги аминокислоталар (айниқса 
организм синтез қилиши мумкин бўлмаган аминокислоталар) сонига қараб, 
биологик қиймат қўйилади. Болалар овқатида аминокислоталарни нотўғри 
мувозанатлаш, алмаштириб бўлмайдиган аминокислоталарнинг бирор-бир 
таъсирининг этишмаслиги организм ривожланишига салбий натижа бериши 
мумкин. Ҳозирча озиқ-овқатларда 26 хил аминокислоталар учрайди. 
Аминокислоталарнинг биологик қийматини белгиловчи мезон - бу улар-
нинг бир комплексда бўлиши ва уларсиз организмда оқсил синтези бўлиши 
мумкин эмаслигидадир. Аминокислоталарнинг етишмаслиги ёки бўлмаслиги, 
ўсишдан қолиш, жисмоний заифликка олиб келади, шу билан бирга камқонлик, 
ички безларнинг иши бузилишига сабаб бўлади. Масалан, организмда лизин-
нинг этишмаслиги - суякнинг кальций билан таъминланишининг, азот муво-
занатининг бузилишига, гемоглобин миқдорининг камайишига, қон ҳосил 
бўлишининг бузилишига олиб келади. 

---

149