Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Кал ва темуратки
замбуруғлар қўзғатадиган касаллик бўлиб, тери ва 
сочларни, гоҳида тирноқларни шикастлантиради. Бу касалликлар жуда юқумли 
бўлиб, узоқ вақтгача даволанишни талаб этади. Кал ва темиратка касаллигини 
қўзғатувчилари касал уй ҳайвонлари, мушук, ит, қуён ва бошқа ҳайвонларнинг 
жунида бўлади. Касаллар дарҳол касалхонага ётқизилади. 
Тери ва соч касалликлар олдини олиш бадан териси, ички ва ташқи 
кийимни озода сақлашга доир гигиена чора-тадбирларига аниал қилиниши 
талаб қилинади. 
Эпидермофития касаллиги.
Эпидермиснинг шох қаватида паразитлик 
қилиб яшайдиган ва жунга таъсир қилмайдиган ҳар хил турдаги замбуруғлар 
келтириб чиқаради. Бу касалликда оёғ гумбазлари, бармоқаро бурмалар, чов 
бурмалари териси ва бошқа жойлар териси шикастланади. Касаллик қичиш 
билан давом этади. Терлаш кучайиб шох қавати уваланиб туради. Шунинг 

---

183 
натижасида касаллик қўзғатувчиларнинг чуқурроқ кириши ва кўпайишига 
қулай шароит туғилади. 
Баданнинг қичишиб турадиган жойларида сув билан тўлиб, бир-бирига 
қўшилиб кетишига мойил бўладиган ялтироқ пуфакчалар юзага келади. Улар 
ёрилиб, безиллаб турадиган катта-катта эрозия қолдиради. 
Касаллик сурункасига давом этади ва даво ҳамиша ҳам кор қилавер-
майди. Аввалига қичишиш ва оғриқ бартараф қилинади, сўнгра эса паразит 
йўқотилади. 
Касалликнинг олдини олиш шахсий гигиена қоидаларига риоя қилишдан 
иборатдир, 
Кийим ва пойабзалга бўлган гигиена талаблари.
Одамнинг кийими ва 
поябзали йил фаслларига мос бўлиб, ҳавони яхши ўтказиш хоссасига эга 
бўлиши керак. Синтетик материаллардан тикилган кийим, резинадан тайёр-
ланган пойабзаллар ҳаво ўтказмайди. Шунинг учун тер безларидан ажралган 
суюқлик яхши буғланмайди. Бунинг оқибатида ички кийим, пайпоқ хўл бўлиб, 
бола шамоллаб қолишига сабаб бўлади. Шунга кўра, айниқса Ўзбекистоннинг 
иссиқ иқлим шароитида синтетик материаллардан тикилган кийим, пайпоқ ва 
резина поябзал кийиш гигиена нуқтаи назаридан тавсия этилмайди. Бундай 
материаллардан тайёрланган спорт кийимлари ва поябзалларни фақат машғулот 
вақтида кийиш мумкин. 
Иссиқ шароитда ёз ойларида ип газламадан тикилган кийим, қиш фаслида 
эса жун ва бошқа табиий газламалардан тайёрланган кийим, чарм поябзал 
кийиш мақсадга мувофиқ бўлади. 
Пошнасиз пойабзал (калиш, шиппак, сланс, кеда, крассовка кабилар)ни 
бутун кун давомида узоқ муддат кийиш ярамайди, чунки яссиоёқлик юзага 
келишига сабаб бўлади. Уларни қисқа вақт кийиш мумкин. Шунингдек, пошна-
си жуда кенг, учи тор поябзал ҳам яссиоёқлик юзага келишига сабаб бўлади. 
Ўқувчи қизлар узоқ вақт баланд пошнали пойабзал кийиши натижасида 
уларнинг умуртқа поғонаси ва чаноқ суяклари эгирланиб қолиши ва 
яассиоёқлик юзага келиши мумкин. Қизлар пойабзалнинг пошнаси энлироқ, 
баландлиги 2-3 см дан ошмаслиги лозим. Тор поябзал оёқда қон айланишини 
қийинлаштиради, шунинг учун одам тез чарчайди, қиш вақтида бундай поябзал 
оёқнинг совуқ олишига сабаб бўлади.