Самарқанд давлат архитектура қурилиш

Strategik biznes birliklar (SBB) – 
bosh rahbar boshqaradigan o’zaro 
bog’liq korxonalardan iborat. 

---

365 
Strategik ustunlik 
Strategik kamchiliklar 

Strategik 
yo’nalishlarning har biriga 
yetarlicha e’tiborni ta’minlaydi. 

Raqobatbardosh g’oyalarning to’qnashuv 
muvozanatini ta’minlaydi. 

Diversifikatsiyalashgan 
kompaniyaning 
strategik muvofiqligini yengillashtiradi. 

Tashkilot manfaatlariga mos keladigan 
kompromiss strategik qarorlarni qabul 
qilishni ta’minlaydi. 

Hamkorlikni va yondashuvlar birligini 
rag’batlantiradi, har xil faoliyatlarni 
muvofiqlashtirishni va ixtilofni bartaraf 
etishni ta’minlaydi. 

Haddan 
tashqari 
murakkablashgan 
boshqaruv. 

Ikki tomonlama boshqaruv muvozanatini 
saqlash murakkab muammodir. 

Vakolatlarning haddan tashqari tarqoqligi 
operasiyalar bajarilishini sustligiga olib 
keladi va kelishuvlar ko’p vaqtni talab 
qiladi. 

Ko’p 
sonli 
mansabdor 
shaxslarning 
roziligini olmay turib, keskin va qat’iy 
harakat qilib bo’lmaydi 

Byurokratik 
boshqaruv 
usullarining 
rivojlanishiga va tashabbuskorlikka qarshi 
to’sqinlik paydo bo’lishiga olib keladi. 
Rasm 11.6. Matrisali tashkiliy tuzilma
. 
Tayanch tashkiliy tuzilmani shakllantirish.
Hyech bir tayanch 
boshqaruv tuzilmasi strategiya talab qiladigan shartlarga to’liq javob 
Bosh menejer 
NIOKR 
rahbari 
Ishlab chiqa -
rish r
ahbari
Marketing xiz-
-mati rahbari
rahbari 
Moliya xizmati 
rahbari 
Menejer 1 
biznes loyiha 
korxona 
Menejer 4 
biznes loyiha 
korxona 
Menejer 3 
biznes loyiha 
korxona 
Menejer 2 
biznes loyiha 
korxona 
Texnoligiyalar
NIOKR muta-
xassislari 
I/CH 
mutaxassislari 
Marketing 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Moliya 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Texnoligiyalar
NIOKR muta-
xassislari 
Texnoligiyalar
NIOKR muta-
xassislari 
Texnoligiyalar
NIOKR muta-
xassislari 
I/CH 
mutaxassislari 
I/CH 
mutaxassislari 
I/CH 
mutaxassislari 
Marketing 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Marketing 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Marketing 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Moliya 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Moliya 
bo’yicha 
mutaxassislar 
Moliya 
bo’yicha 
mutaxassislar 

---

366 
bera olmaydi. Ba’zi kamchiliklarni ikki yoki undan ko’proq 
tuzilmalardan foydalanish orqali bartaraf etish mumkin. Ko’pgina 
kompaniyalar tayanch tashkiliy tuzilmalarni maxsus muvofiqlashtiruvchi 
mexanizmlar bilan to’ldiradilar. 
1.
Maxsus loyiha brigadalari – alohida maxsus ishlarni nazorat qilish 
uchun guruh tashkil etish (yangi texnologik jarayonlarni yaratish, 
yangi mahsulotni ishlab chiqarish, yangi tashkilotni yaratish, boshqa 
kompaniya bilan qushilish, davlat buyurtmasini bajarish jarayonini 
nazorat qilish, yangi zavodni qurilishini va ochilishini nazorat 
qilish). Funksiyalararo ishchi guruh – muammoni hal etish uchun 
yuqori darajadagi rahbarlarning axborotlaridan yoki mutaxassislar 
tajribasidan, har – xil tashkilotlarning bo’linmalari mutaxassislari 
kuchidan, bir nechta tashkilotlarga tegishli strategik œzaro bog’liq 
funksiyalardan, tarmoqlar ko’nikmalaridan foydalaniladi. 
2.
Ushbu guruh 10 kishigacha bo’lsa, samarador hisoblanadi. Guruhga 
odatda, a’zo bo’lish ko’ngilli ravishda kechadi, guruh rahbari 
muammoning ahamiyatini e’tiborga olgan holda bilan aniqlanadi, 
guruhda ish jarayoni tez kechadi. Shtab xodimlari guruh tarkibiga 
kirmaydi. Kompaniya rahbariyati vazifalarni tezkorlik bilan 
bajarilishini istasa, ushbu guruhdan foydalanadi. Vazifalar 
bajarilgandan 
so’ng guruh tarqatiladi yoki yangi tezkor 
muammolarni hal etish uchun jalb etiladi. 
3.
Venchur brigadalar – yangi korxonani yaratish, yangi geografik 
bozorlarga kirish yoki yangi mahsulotni chiqarish uchun yaratilgan 
guruhdir. Guruhning rahbari kimga bo’ysunishi kerak, guruhni 
bo’linma, korxona yoki kompaniya byudjeti hisobidan moliyalash 
kerakmi, guruhni byurokratik ta’sirlardan qanday saqlash mumkin va 
ko’p sonli brigadalarning faoliyatini qanday muvofiqlashtirish kerak 
kabi muammolar venchur brigadalar tuzilmasiga tegishlidir. 
4.
O’z – o’zini boshqaradigan mehnat brigadalari. Ushbu brigadalar 
turli mutaxassisliklar bo’yicha vaqtinchalik hamkorlikda faoliyat 
ko’rsatadigan xodimlar guruhidan iborat. Ushbu guruhning maqsadi 
tashkilotning ma’lum bir tarmoqlarda muntazam takomillashtirish, 
«laboratoriya – bozor siklini qisqartirish, mahsulot sifatini 

---

367 
takomillashtirish, 
xodimlarga 
xizmat 
ko’rsatishni va tovar 
zaxiralarini 
boshqarishni 
takomillashtirish, 
xom 
ashyoni, 
materiallarni xarid narxini pasaytirish, mashina mexanizmlarni, 
asbob uskunalarni bo’sh turishlarini kamaytirish va yangi modellarni 
yaratishdan iborat bo’lishi mumkin». 
5.
Jarayoniy brigadalar – funksional mutaxassislarni bo’linmalarga 
tarqatish emas, balki ularni birlashtirish demakdir. Ushbu 
brigadalarga u yoki bu jarayonni qayta qo’rishni va faoliyat 
natijalari 
mas’uliyatini yuklash ham mumkin. «Kraysler» 
avtokonserni o’zining muvaffaqiyatlariga «platforma brigadalari» 
yordamida 
erishgan. 
Ushbu 
brigadalar 
texnologlardan, 
konstruktorlardan, 
moliyachilardan, 
ta’minotchilardan 
va 
sotuvchilardan iborat. Brigada avtomobilni yaratish uchun boshdan 
oxirigacha javobgar hisoblanadi. Brigada o’z ishi bo’yicha keng 
vakolatlarga ega bo’lib, muvaffaqiyat va inqiroz uchun ham 
javobgardirlar. 
6.
Aloqalar bo’yicha menejerlar. Kompaniyaning tashqi muhit bilan 
alokalari tarqoq sharoitda bir agentdan foydalanishi maqsadga 
muvofiq emas. Bunda menejerlar ichki jarayonlar bilan xaridorlar 
o’rtasida “yostiq” vazifasini bajaradi. Ular xaridorlar savollariga 
to’liq va aniq javob beradilar. Ushbu vazifalarni bajarish uchun 
menejerlar axborot tizimlaridan foydalanish imkoniyatiga ega 
bo’lishi, ijrochilar va muammolarni hal etish vakolatiga ega 
lavozimli shaxslar bilan aloqada bo’lishi lozim. Xaridorlar talablari 
bo’yicha qaror qabul qilish vakolatiga ega vaziyatlarda ushbu 
boshqarish tuzilmasi yaxshi natija beradi.