154
narxlarini,
past
xarajatlar
asosida
bozorning
tor
sigmentida
konsentrasiyalashni nazarda tutadi. Raqobatbardoshlik kompaniyaning
bozordagi shunday vaziyatidan paydo bo’ladiki, u raqobat kuchlariga
qarshi kurashda va iste’molchilarni jalb etishda
kompaniyaga ustunlik
beradi.
Past xarajatlar asosida sardorlik strategiyasi quyidagi vaziyatlarda
yaxshi natija beradi:
Tarmoqda ishlab-chiqariladigan mahsuloti asosan bir xil bœladi
yoki har xil tovar ishlab chiqaruvchi korxonalar mahsulotidan kam
farq qiladi.
Ko’pchilik iste’molchilar narxlarga ta’sirchan ular taklif
kilinadigan narxlardan eng arzonini tanlaydilar.
Xaridorlar
uchun
ahamiyatli
tovarni
individuallashtirish
imkoniyatlari yuqori emas.
Ko’pchilik xaridorlar tovarlardan bir-xil foydalangani uchun ular
tovarlarga bir-xil talab qo’yadilar.
Xaridorlar bir sotuvchidan ikkinchisiga o’tganlarida jiddiy
qo’shimcha xarajatlarga duch kelmaydilar.
Yirik
xaridorlar
tovar narxini
pasaytirish
uchun yetarli
imkoniyatlarga ega.
Past xarajatlar ustunligiga ega bo’lish uchun kompaniya
raqobatchilarga nisbatan tuzilma va boshqaruv omillari xarajatlarini
boshqarish tajribasiga ega bo’lishi yoki tejamkor xarajatlar imkonini
beradigan ishlab chiqarish sikllarini yaratishi va qayta qo’rish imkonini
beradigan yangi usullarga ega bo’lishi lozim.
Differensiya strategiyasi raqobatchilarning o’z tovarlariga va
xizmatlariga alohida raqobat sifatlarini yaratishi orqali uyg’unlikka
erishish imkoniyatiga asoslangan. Bunday sifatlar
raqobatchilar uchun
yechib bo’lmaydigan vazifa bo’lishi lozim. Tovarni muvaffaqiyatli
individuallashtirish odatda, iste’molchi o’z xarajatlaridan ma’naviy
qoniqishini nazarda tutadi. Differensiya ishonchli bo’lishi uchun u
noyob bilim va tajribaga asoslangan bo’lishiga va raqobatchilar qisqa
muddatda undan nusxa ko’chira olmasligiga tayanadi. Fizik
xususiyatlarga asoslangan differensiya uzoq muddat davom etmaydi,
155
chunki yetarli resurslarga ega bo’lgan raqobatchilar nusxa ko’chirish,
takomillashtirish yoki xaridorni jalb etadigan o’rinbosar tovarlarni ishlab
chiqarish orqali ushbu muammoni hal etadi.
Eng yaxshi narxlar strategiyasi past
xarajatlarni va minimal
darajadan yuqoriroq sifatli tovarlarni, xizmatlarni, ekspluatasiya
xarakteristikalarini
nazarda
tutadi.
Strategiyaning
maqsadi
iste’molchilarga pulning yuqoriroq qiymatini taklif etishdir. Eng yaxshi
narxlar strategiyasini qo’llashda muvaffaqiyatga erishish uchun
kompaniya yuqori sifatli tovarlarni past tannarxlarda ishlab chiqarish
sohasida raqobatchilarga nisbatan tajribali bo’lishi lozim.
Uning bilimi
va tajribasi bir vaqtning o’zida ham yuqori sifatli tovarlarni ishlab
chiqarish, ham past xarajatlarga erishish qobiliyatiga ega bo’lishni
taqozo etadi.
Konsentrasiya strategiyasini tadbiq etish orqali raqobat ustunligiga
ega bo’lish bozorning tor sigmentida past xarajatlarni ta’minlash yoki
xaridorlarga ushbu bozor sigmentida raqobatchilarnikidan ijobiy farq
qiladigan tovarlarni taklif etish orqali erishiladi. Boshqacha qilib
aytganda, u raqobat ustunligiga yoki past xarajatlarga yoki differensiyaga
asoslanadi. Konsentrasiya strategiyasi yaxshi ishlaydi, qachonki:
Xaridorlarning turli tuman ehtiyojlari mavjud bo’lib, ular
mahsulotdan turlicha foydalansalar;
Boshqa raqobatchilar bozorning tor
sigmentida ixtisoslashishga
intilsalar;
Kompaniya bozorni yanada kengroq qamrab olish imkoniyatiga
ega bo’lmasa;
Agar bozor sigmentlarining hajmini o’sish tezligi, foydaliligi va
besh raqobat kuchining ta’siri bir-biridan keskin farq qilsa, ba’zi
sigmentlar boshqalariga nisbatan jozibaliroq bo’ladi.
Raqobatbardoshlikni saqlash uchun turli hujumkor strategiyalar
qo’llaniladi. Strategik hujumlar raqobatchining kuchli tomonlariga ham,
zaif tomonlariga ham yo’naltirilgan bo’lishi mumkin. Hujumlar
raqobatchining kuchli tomonlariga
tenglashish yoki undan ham
yuqoriroq ustunlikka erishish maqsadida amalga oshiriladi. Hujumlar
raqobatchini
yanada
zaiflashtirish
uchun
aylanma
manevrlar,
156
«partizanlik» hujumlari yoki preventiv harakatlar ko’rinishida bo’ladi.
Bozor sardorlari ham, ikkinchi darajali kompaniyalar ham, kichik hamda
juda zaif kompaniyalar ham hujum obyektiga aylanishi mumkin.
Kompaniya mavqeini himoyalash yondashuvlari odatda quyidagi
shakllarda bo’ladi:
1.
Mavjud bozor mavqeini mustahkamlash;
2.
Raqobatchilarda kompaniya eskirganligi va zaifligi to’g’risida
ta’surotni «harakatchan nishon»ga o’zgartirishga harakat qilish;
3.
Raqobatchilar hujum qilishni hattoki œylamasliklari to’g’risida
ustivor fikrni ta’minlash tadbir-choralarini yaratish.
Strategik harakatlarni amalga oshirish vaqti muhim ahamiyatga
ega. Ba’zan kim birinchi yurishni amalga oshirsa,
strategik ustunlikka
ega bo’ladi. Boshqa holatlarda, masalan, tezkor texnologik jarayonda
sardor emas, ta’qib etuvchi bo’lish ham osonroq, ham pastroq
xarajatlarda faoliyat yuritishga asos bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
