Samadova zarnigoraning jismoniy madaniyat nazriyasi va metodikasi fanidan mustaqil ishi

Umumiy jismoniy tayyorgarlik (UJT) deb inson organizmining harakat sifatlarini teng, birini - biridan ustun qilib rivojlantirmay, barchasini teng rivojlantirish (xar tomonlama jismoniy tayyorgarlik)ga yo’naltirilgan ko’p yillik pedagogik jarayon tushuniladi. Hozirgi kunda davlat siyosati darajasiga ko’tarilgan STT jismoniy madaniyatining asosida ham jamiyat a’zosini UJTini yaxshilash masalasini xal qilish yotadi. UJTning mazmuni, vositalari, usullari va mashg’ulotlarni tashkil etish jarayonida inson faoliyatining barcha shakllari, u sport faoliyatimi, mehnat jarayoni faoliyati ko’rinishida bo’ladimi, keng jihatli bazaviy jismoniy tayyorgarlikni yuzaga keltirishga yo’naltiriladi.
Abu Nasr Forobiy, Abu Rayxon Beruniy, Firdavsiy, Alisher Navoiy, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Zaxiriddin Bobur va boshqa allomalarimizning tan tarbiyasi, inson jismining jismoniy quvvati haqidagi fikrlari biz o’rganishni maqsad qilgan muammoni ajdodlarimiz davrida ham muhim ekanligini ko’rsatadi.
Bobokalonimiz, tibbiyot olamining yetakchi namoyondasi Abu Ali ibn Sino o’zining “Tib qonunlari” asarida “Jismoniy mashqlar bilan muntazam ravishda shug’ullangan odam hech qanday davolanishga muxtoj bo’lmaydi” deb yozgan. Jismni hayotiy sinovlarga tayyorlash ma’lum darajadagi tayyorgarliklarni talab qilishini uqtirgan.
Jahongir bobomiz Amir Temur jahonga mashxur asari sanalmish o’zining “Tuzuklari”da o’z qo’shiniga askarlarni tanlash qoidasida quyidagi uch jihatga e’tibor berishni uqtirgan: eng avvalo, sog’lom va jismonan baquvvat bo’lishi, ikkinchisi, qurolni biror turidan moxirona foydalana olishi, uchinchisi - aqli, zakovati, iktidorini sinab ko’rish lozim deb hisoblagan.
Maxsus jismoniy tayyorgarlik. Inson organizmining jismoniy tayyorgarligini qayd kilingan yo’nalishi tanlangan mehnat faoliyati, kasbi (o’t o’chiruvchi, mashinist, xaydovchi, novvoy, duradgor va boshqalar) uchun yoki sport faoliyatida tanlangan sport turi talab qiladigan jismoniy sifatlarni rivojlantirish va tarbiyalashni boshqarishni o’z ichiga oladi. Masalan, o’t o’chiruvchi kasbining soxibi maxsus kiyim bosh kiyib, noqulay sharoitda, chegaralangan satx-narvon yoki oddiy taxta ustida ma’lum vaznga ega bo’lgan ish kurollaridan foydalanib, o’z vazifasini bajarishda belgilangan darajadagi tezkorlik, kuch, chidamlilik va boshqa jismoniy sifatlarni namoyon qilishi lozim bo’ladi.
Qayd qilingan sifatlarni tarbiyalashni maxsus jismoniy tayyorgarlik jarayonidagi mashg’ulotlar orqali amalga oshiriladi. Har qanday kasb soxibining jismoniy tayyorgarligi, ayniqsa, kasbiy jismoniy tayyorgarligi o’zining xususiy tomonlariga ega.
Mashg’ulotlar kasb soxiblari uchun maxsus ishlangan dasturlar asosida tashkil etiladi. Sport faoliyati va unga tayyorgarlik jarayonidagi maxsus tayyorgarlik faqat tanlab olingan sport turi uchun kerak bo’ladigan sifatlarni rivojlantirishga yo’naltiriladi.