Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muhit gigienasi fanining 2014/2015 o’quv yili uchun mo’ljallangan

SALOMATLIKNI MUSTAXKAMLASh, PROFILAKTIKA, ATROF MUHIT GIGIENASI

fanining 2014/2015 o’quv yili uchun mo’ljallangan

SILLABUSI

Фаннинг qисqача тавсифи
OTMning nomi va joylashgan manzili:		Toshkent tibbiyot akademiyasi				Farobiy ko’chasi, 2
Kafedra:		Jamoat sog’lig’ini saqlash maktabi				“Tibbiy profilaktika” fakulteti
Ta'lim sohasi va yo’nalishi:		510000 – “Sog’liqni saqlash” ta'lim sohasi		5A510115 – “Jamoat salomatligi va sog’liqni saqlashni boshqarish:”
Fanni (kursni) olib boradigan o’qituvchi to’g’risida ma'lumot:		Adilova Zilolaxon Ulmasovna		e-mail:		zilola.adilova@umail..uz
Dars vaqti va joyi:		1-o’quv binosi, 11- auditoriya		Kursning davomiyligi:		1 semestr – 40 soat 7 kun 2 semestr – 40 soat 7 kun
Individual grafik asosida ishlash vaqti:		dushanba, seshanba, chorshanba va jumakunlari 08.30 dan 14.10 gacha
Fanga ajratilgan Soatlar		Auditoriya soatlari					Mustaqil ta'lim:	40
		Ma'ruza:		Amaliyot	80
Fanning boshqa fanlar bilan bog’liqligi (prerekvizitlar):		Epidemiologiya, Jamoat salomatligi va sog'liqni saqlashni boshqarish, Dalillarga asoslangan tibbiyot, Ilmiy tekshirish ishlari asoslari
(postrekvizitlar):		Ilmiy tadqiqot metodologiyasi, Tibbiy yordam sifatini boshqarish
Fanning mazmuni
Fanning dolzarbligi va qisqacha mazmuni:	Fanning maqsadi: Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muhit gigienasi fanini o’qitishdan maqsad talabalarga salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muhit gigienasi haqida ma'lumot berish, salomatlikni mustaxkamlash va profilaktikaning inson salomatligini saqlashda muximligi, turli omillarni inson organizmiga ta'sirini bilish va ularni bilish inson salomatligini muxofazalashda qo’llash mumkinligini, turli tadqiqotlarni o’rganish orqali ularni tahlil qilish hamda tanqidiy baholash kabi ko’nikmalarni shakllantirishdan iboratdir. Fanning vazifalari: salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi mustaqil ravishda olib borish uchun etarli bo’lgan bilim va malakani egallashga, shuningdek, salomatlini mustaxkamlashda profilaktika metodlarini qo’llash, atrof muxit gigienasi, turmush tarzi va ekologik omillarga ilmiy yondoshuv orqali taxlili etish va amaliyotda qo’llashdan iboratdir.
Talabalar uchun talablar	- o’qituvchiga va guruhdoshlarga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo’lish; - akademiya ichki tartib-intizom qoidalariga rioya qilish; - uyali telefonni dars davomida o’chirish; - berilgan uy vazifasi va mustaqil ish topshiriqlarini o’z vaqtida va sifatli bajarish; - darsda tibbiy formada bo’lish; - o’quv xonalarining ozodaligini saqlash; - ko’chirmachilik (plagiat) qat'iyan man etiladi; - darslarga qatnashish majburiy hisoblanadi, dars qoldirilgan holatda qoldirilgan darslar qayta o’zlashtirilishi shart; - darslarga oldindan tayyorlanib kelish va faol ishtirok etish; - talaba o’qituvchidan so’ng, dars xonasiga - mashg’ulotga kiritilmaydi; - amaliy mashg’ulotlarda berilgan topshiriqlar talab darajasida bajarilishi va albomda aks ettirilishi va o’qituvchi imzosi bilan tasdiqlanishi lozim. - talaba reyting ballidan norozi bo’lsa e'lon qilingan vaqtdan boshlab 1 kun mobaynida apellyatsiya komissiyasiga murojat qilishi mumkin.
Elektron pochta orqali munosabatlar tartibi	Professor-o’qituvchi va talaba o’rtasidagi aloqa elektron pochta orqali ham amalga oshirilishi mumkin, telefon orqali baho masalasi muhokama qilinmaydi, baholash faqatgina akademiya hududida, ajratilgan xonalarda va dars davomida amalga oshiriladi. Elektron pochtani ochish vaqti soat 15.00 dan 20.00 gacha

Fan mavzulari va unga ajratilgan soatlar taqsimoti:

1 semestr

№	Mavzular	Ma'-ruza	Amaliy (semi-nar)	Mus-taqil ish
1.	Yangi jamoat sog’ligini saqlash kontseptsiyasi.Hozirgi zamon jamoat sog’lig’ini saqlash kontseptsiyasining evolyutsiyasi Yangi sog’liqni saqlash kontseptsiyasining evolyutsiyasi. Salomatlik ta'rifi. Salomatlikka jaxon sog’liqni saqlash tashkilotining tarifi Salomatlik va xastalik. Kasalliklar va patogen holatlar paydo bo’lishining mexanizmlari (patogenez). Shaxs va jamiyat salomatligining havfli omillari Amerika sog’liqni saqlash xizmatining boshlig’i tomonidan oldinga qo’yilgan maqsadlar JSST Ovrupo byurosining dasturlari. Buyuk Britaniya sog’liqni saqlash maqsadlari Bolalar muammolariga doir butunjahon forumi – sog’liqni saqlashning halqaro maqsadlari. Sog’liqni saqlash manfaatlari yo’lidagi tadbirlarga shaxs va jamoani jalb qilish Aholi salomatligini mustahkamlash va muhofaza qilish to’g’risidagi Ottava deklaratsiyasi. Milliy va mahalliy modellar. • Jamoat sog’lig’ini saqlashning taraqqiyot bosqichlari Yangi jamoat sog’lig’ini saqlash: ta'rifi.	0	6	3
2.	Turmush tarzi va salomatlik. Sog’lom turmush tarzi • Turmush tarzi tushunchasi • Salomatlikka ta'sir etuvchi omillar • Xavf omillari.Tashqi muxit omillari (tabbiy va antropogen (texnogen) tabiat muxit) va salomatlik. • Ijtimoiy omillar (urbanizatsiya, emotsional zo’riqishlar, gipodinamiya va boshq.lar) va salomatlik. Genetik xavf omillari • Sog’lom turmush tarzini shaklantirish. • Sog’lom turmush tarzining shakllantirishning asoslari. • Sog’lom turmush tarzining printsiplari.	0	6	3
3.	Sog’liqni saqlash sistemasi asosiy komponentlarining bir-biriga bog’lanishi • Salomatliknimustahkamlashgadoir kompleks dastur • Salomatliknimustahkamlashvamuhofazaqilish. Birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktika • Ayrimkasalliklarningbirlamchivaikkilamchiprofilaktikasi • Kasalliklarmigratsiyasi, epidemiologiko’zgarish • Faoliyat sohasi sifatida sog’liqni saqlashning ta'rifi • Sog’liqni saqlash sistemasining maqsadlari va ularga erishmoqlikning yo’llari • Jamoat sog’lig’ini saqlashda standartlarni belgilash mezonlari.	0	6	3
4.	Tibbiy faollik. Jismoniy faollik. Xavf omillari. Havf omillari – gipodinamiya. Aholi salomatligi va tibbiy faollik. Aholi o’rtasida tibbiy faollikni oshirish yo’llari. Organizmni sog’lomlashtirish. Inson salomatligi va jismoniy aktivlik. Organizmni chiniqtirish. Tashqi muhit omillari va salomatlik, ijtimoyi omillar va salomatlik. Havf omili tushunchasi. Tashqi muhit omillari.Salomatlikka ta'sir etivchi asosiy omillar. Semizlik va gipodinamiya. Gipodinamiya sabab yuzaga keladigan kasalliklar.	0	6	3
5.	Infektsion kasalliklarni o’rganish va nazorat qilish. Muhim ijtimoiy ahamiyatga ega infektsion kasalliklar • Infektsion kasalliklarning tabiati. • Infektsion kasalliklarning klassifikatsiyasi. • Infektsion kasalliklarga qarshikurash. • Emlash orqali oldini olsa bo’ladigan infektsion kasalliklar • Emlashning asosiy dasturlari • Yuqumli kasalliklarni bartaraf etish dasturini tashkil etishning halqaro printsiplari. • Sil va uning oldini olish • Jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar (zazm, gonoreya) • Jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar profilaktikasi Ortirilgan immun tanqisligi sindromi (OITS) va uning profilaktikasi	0	6	3
6.	Noinfektsion kasalliklar va ularga qarshi kurash.Yurak qon-tomir kasalliklari. O’pkaning xronik kasalliklari. Qandli diabet va og’ir formadagi buyrak etishmovchiligi. Rak (o’sma kasalliklari) • Epidemiologik o’tish. Surunkali kasalliklarning tarqalganlik ko’rsatkichlari. Noinfektsion kasalliklarga qarshi kurash. Surunkali kasalliklarning sotsial-iqtisodiy oqibatlari. • Noinfektsion kasalliklarning xavfli omillari • Surunkali kasalliklar va yangi jamoat sog’lig’ini saqlash • Yurak qon tomir kasalliklarning profilaktikasi. Gipertenziyani davolash va profilaktika qilish. Yurak qon tomir kasalliklarida o’limning o’zgarish tendentsiyasi.Viktoriyadagi anjuman va «Sog’lom yurak” deklaratsiyasi • Astma va uning profilaktikasi. O’pkaning surunkali obstruktiv kasalligi. Kasbga aloqador o’pka kasalliklari (shaxtyorlar pnevmakaniozi, silikoz, asbestoz, bissinoz) • Qandli diabet asoratlari, davolash qiymati. Qandli diabetni davolash va tadqiq qilish muammolari bo’yicha Sent – Vinsent deklaratsiyasi.Qandli diabet profilaktikasi • Og’ir formadagi buyrak etishmovchiligi va uning profilaktikasi • O’sma kasalliklari profilaktikasi. Birlamchi profilaktika.	0	6	3
7.	Shikastlanishlar. Nikotinga qaramlik. Alkogolga qaramlik. Narkotiklarga qaramlik. • Travmatik shikastlanishlar tasnifi va birlamchi profilaktika choralari. Yo’l transport xodisalarining oldini olish va ularning oqibatini pasaytirish bo’yicha choralar • Zo’ravonlik. O’z-o’zini o’ldirish va suitsidal urinishlar. • Qotilliklar. Zo’ravonlik va u bilan bog’liq travmatizmning oldini olish • Aholi salomatligi va chekish. Ona va bola organizmiga chekishning ta'siri. Psixologik qaramlik. • Aktiv va passiv chekish. Aktiv va passiv chekishning inson organizmiga ta'siri • Narkomaniyani yuzaga kelishi va uning oqibati. Narkomaniya va taksikomaniyaning umumiy namoyon bo’lishi. Havfli simptomlari. Narkomaniya profilaktikasi. • Alkogolning organizmga ta'siri.Alkogoldan zaxarlanish darajalari. Uning stadiyalari. • Ayol, erkak va bola organizmiga alkogolning ta'siri.	0	4	2
Jami		0	40	20

2 semestr

№	Mavzular	Ma'-ruza	Amaliy (semi-nar)	Mus-taqil ish
1.	Profilaktika: birlamchi profiliktika, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika. • Kasalliklarni oldini olishda birlamchi profilaktikaning ahamiyati. • Emlash. Emlash dasturlari.Spetsefik profilaktika. • Turli kasalliklarda ikkilamchi va uchlamchi profilaktikaning ahamiyati • Ikkilamchi profilaktika – ertatashxislash – skrining • Monitoring va profilaktik dasturlarni baholash.	0	6	3
2.	Oila salomatligi. Ayollar salomatligi. Bolalar salomatligi. Maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarning salomatligi. • Ayollar salomatligi muamoalari. Ayollar salomatligining fertillik bilan muammolari.Onalarning kasallanishi va o’limi. • Asoratlanmagan xomiladorlikda perinatal kuzatuvning tavsiya etiladigan dasturi. Oilani rejalashtirish. • Onalarning kasallanishi va o’limi. Homiladorlik davrida kuzatuv. Tug’ruq faoliyati va tug’ruqlar. Kasalxona va uyda tug’ish • Chaqolaqlarni va go’daklarni parvarish qilish. • Genetik nuqsonlar va tug’ruq davridagi shikastlanishlar. • Bir yoshli bolalar salomatligi muammolari. Ko’krak yoshdagi bolalarning salomatlik holatini baholash mezonlari. Go’daklar o’limining asosiy sabablari. Maktabgacha yoshdagi bola (1 yoshdan 5 yoshgacha). Maktab yoshidagi bolalar salomatligi.	0	6	3
3.	Oila salomatligi O’smirlar salomatligi. Erkaklar salomatligi va qariyalar salomatligi. • O’smirlar salomatligi.O’smirlar salomatligi muammolar. • Erkaklar salomatligi • Qariyalar salomatligi. Keksa yoshdagi kishilar salomatligining muammolari. Yoshga aloqador o’zgarishlar • Keksa yoshdagi kishilarning hayot faoliyatiga noqulay ta'sir qilish ehtimoli bo’lgan o’zgarishlar. O’ta keksa kishilarning salomatligini muxofaza qilish • Yordamga muhtoj qariyalarni aniqlash profilaktik xizmatni tashkil qilish. Keksayib qolgan kishilar uchun profilaktik sog’liqni saqlash choralari	0	6	3
4.	Atrof muxit gigienasi fanlarining o’ziga xos xususiyatlari.Atrof-muhitning aholi sog’lig’iga ta'siri • Atrof muxitning axoli salomatligiga ta'siri. • Atrof muhit holatining ayrim jihatlari. • Geografik epidemiologiya va atrof muhit epidemiologiyasi. Atrof muhit muhofaza qilishning maqsadi va vazifalari. • Atrof muxit xolatining ayrim jihatlari. • Geografik epidemiologiya va atrof-muhit epidemiologiyasi. • Atrof-muhitni muxofaza qilishning maqsadi va vazifalari. • Sanitariya-gigienik tadbirlari. • Atrof muhit holatidagi global o’zgarishlar va aholini suv bilan ta'minlash.Kanalizatsiya sistemasi va oqava suvlariga ishlov berish. • Qattiq chiqindilar va toksinli moddalar. Qishloq xo’jaligi va atrof – muhit bilan bog’liq omillar.	0	6	3
5.	Ovqatlanish gigienasi. Sog’lom ratsion va turmush tarzi • Ovqatlanish va jamoat sog’lig’ini saqlash • Ovqatlanish bilan bog’liq buzilishlar • Vitaminlar va anorganik moddadalar etishmasligidan paydo bo’ladigan kasalliklar • Ovqatlanish gigienasi, xalqaro jixatlari, ratsional ovqatlanish, ovqatlanish bilan bog’liq kasalliklar, ovqatlanishga baxo berish mezonlari. • Ovqatlanish muammolari.Ovqatlanish va infektsion kasalliklar. • Ovqatlanish ratsioni va dietologiya. Sog’lom ratsion va turmush tarzi. • Tavsiya etilgan ratsionlar • Asosiy ovqat maxsulotlarini vitaminlar va anorganikmoddalarbilanto’yintirish. Oziq – ovqat ta'minoti va ovqatlanish siyosati. Rivojlanayotgan mamlakatlar va ovqatlanish muammolari.Ovqatlanish sohasidagi Davlat siyosati jihatlari. Ovqat maxsulotlarining sifati va xavsizligi	0	6	3
6.	Mexnat gigienasi va kasb kasalliklari. Sanoat korxonalari avariyalarda va favqulodda sharoitlarda xavfsizlik choralarini taminlash • Mexnat gigienasing xalqaro jixatlari va asosiy vazifalari, ishchilar sog’lig’ini muxofaza qilish asosiy tamoyilari, zaxarli modalar. • Toksinli va teratogen moddalar. • Ishlab chiqarishdagi travmatizm muammolari. • Kasb kasalliklari natijasida o’lim. • Ishlab chiqarishda havfsizlik texnikasi. • Antropogen ta'sirlar natijasida favqulodda hodisalar. • Favqulodda hodisalarda olib boriladigan profilaktik tadbirlar.	0	6	3
7.	Atrof muxit va axolini suv bilan ta'minlanishi. Tabiiy ofatlar va salomatlik. • Atrof muxit va axoli sog’lig’i, axolini suv bilan taminlash, atmosferaning ifloslanishi, atrof muxit bilan aloqador xavf omillari. • Atrof muhit holatida dunyo miqyosidagi o’zgarishlar. • Aholini suv bilan ta'minlash. • Suv orqali o’tadigan kasalliklar. • Tabiiy ofatlarda salomatlikni saqlashga qaratilgan tadbirlar. • Tabiiy ofatlarda sog’liqni saqlash muammolari. • Tabiiy ofatlarda ko’rsatiladigan tadbirlar.	0	4	2
Jami		0	40	20

Talabalar bilimini joriy baholash mezonlari

O’zlashtirish	Baho	Talabaning bilim darajasi
96-100%	“5”	Mashg’ulot mavzusi bo’yicha talabaning javobi to’liq, turli manbalardan olingan qo’shimcha ma'lumotlarga boy, bilim hajmi dastur doirasidan chiqadi. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni to’liq o’zlashtirgan va qo’shimcha adabiyotlar bilan tanish. Mashg’ulotda berilgan vazifalarni o’z vaqtida, sifatli bajaradi. Vaziyatli masalalarni echishda ijodiy fikrlaydi, aniq javob beradi va javobini mantiqan asoslaydi. Mavzu muhokamasi, munozaralarda faol qatnashadi, o’z fikrini himoya qila biladi. Interaktiv o’yinlarda faol va ijodiy qatnashadi.
		Amaliy ko’nikmalarni to’liq egalla¬gan, mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi nazariy bilimlarini qo’llaydi, salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzadi
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish, referat, ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mantiqiy tuzilgan va mavzuning barcha savollarini har tomonlama to’liq kamrab olgan, mavzu tizimli bayon qilingan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan (monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, Internetdan olingan ma'lumotlar, elektron kutubxona materiallari va h.k.) foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan, tizimga solgan. Referat mavzusi har tomonlama va to’liq ochib berilgan, matn mantiqiy ketma-ketlikda ifodalangan, to’g’ri hulosa chiqarilgan va ijodiy fikrlar mavjud. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, ularni echishda ijodiy yondoshgan, javob asoslangan. Jadvallar to’g’ri to’liq to’ldirilgan. Ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash: Talaba TIJda mustaqil tajribalar olib borgan va olingan natijalarni alohida qayd etgan, statistik ishlovdan o’tkazgan va ushbu tadqiqot ishi bo’yicha mustaqil, aniq, mantiqiy asoslangan savodli xulosalar chiqargan. Talaba o’quv adabiyotlari, ilmiy-tadqiqot ishlari, dissertatsiyalar, maqola va monografiyalar hamda boshqa axborot manbalaridan mavzuga tegishli materiallar to’plagan, tahlil qilgan, tizimlashtirgan. Tayyorlagan maqola, tezis yoki ma'ruzasi talabaning tajribada olgan ilmiy natijalari va adabiyot ma'lumotlari taxliliga asoslangan.
91-95	A’lo «5»	Mavzu bo’yicha talabaning javobi to’liq, dastur doirasida, mantiqan asoslangan, ishonch bilan javob beradi. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni to’liq o’zlashtirgan va qo’shimcha adabiyotlar bilan tanish. Mashg’ulotda berilgan vazifalarni o’z vaqtida, sifatli bajaradi. Vaziyatli masalalarga aniq javob beradi, asoslaydi. Mavzu muhokamasi, munozaralarda faol qatnashadi, o’z fikrini himoya qila biladi. Interaktiv o’yinlarda faol va ijodiy qatnashadi.
		Amaliy ko’nikmalarni to’liq egalla¬gan, mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi bo’yicha nazariy bilimlarini qo’llaydi, barcha salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzadi
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish, referat, ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mantiqiy tuzilgan va mavzuning barcha savollarini har tomonlama to’liq kamrab olgan, mavzu tizimli bayon qilingan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan (monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, Internetdan olingan ma'lumotlar, elektron kutubxona materiallari va h.k.) foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan, tizimga solgan. Referat mavzusi har tomonlama va to’liq ochib berilgan, matn mantiqiy ketma-ketlikda ifodalangan, to’g’ri hulosa chiqarilgan va ijodiy fikrlar mavjud. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, ularni echishda ijodiy yondoshgan, javob asoslangan. Jadvallar to’g’ri to’liq to’ldirilgan. Ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash: Talaba TIJda mustaqil tajribalar olib borgan va olingan natijalarni alohida qayd etgan, statistik ishlovdan o’tkazgan va ushbu tadqiqot ishi bo’yicha mustaqil, aniq, mantiqiy asoslangan savodli xulosalar chiqargan. Talaba o’quv adabiyotlari, ilmiy-tadqiqot ishlari, dissertatsiyalar, maqola va monografiyalar hamda boshqa axborot manbalaridan mavzuga tegishli materiallar to’plagan, tahlil qilgan, tizimlashtirgan. Tayyorlagan maqola, tezis yoki ma'ruzasi talabaning tajribada olgan ilmiy natijalari va adabiyot ma'lumotlari taxliliga asoslangan.
86-90	A’lo «5»	Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish, referat, ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mantiqiy tuzilgan va mavzuning barcha savollarini har tomonlama to’liq kamrab olgan, mavzu tizimli bayon qilingan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan (monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, Internetdan olingan ma'lumotlar, elektron kutubxona materiallari va h.k.) foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan, tizimga solgan. Referat mavzusi to’liq ochib berilgan, matn mantiqiy ketma-ketlikda ifodalangan, to’g’ri hulosa chiqarilgan va ijodiy fikrlar mavjud. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, ularni echishda ijodiy yondoshgan, javob asoslangan. Jadvallar to’g’ri to’liq to’ldirilgan. Ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash: Talaba TIJda mustaqil tajribalar olib borgan va olingan natijalarni alohida qayd etgan, statistik ishlovdan o’tkazgan va ushbu tadqiqot ishi bo’yicha mustaqil, aniq, mantiqiy asoslangan savodli xulosalar chiqargan. Talaba o’quv adabiyotlari, ilmiy-tadqiqot ishlari, dissertatsiyalar, maqola va monografiyalar hamda boshqa axborot manbalaridan mavzuga tegishli materiallar to’plagan, tahlil qilgan, tizimlashtirgan. Tayyorlagan maqola, tezis yoki ma'ruzasi talabaning tajribada olgan ilmiy natijalari va adabiyot ma'lumotlari taxliliga asoslangan.
81-85	Yaxshi «4»	Mavzu bo’yicha talabaning javobi to’liq, dastur doirasida, ishonch bilan javob beradi. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni Yaxshi o’zlashtirgan. Mashg’ulotda berilgan vazifalarni o’z vaqtida bajaradi. Vaziyatli masalalarga aniq javob beradi, asoslaydi. Mavzu muhokamasi, munozaralarda faol qatnashadi, o’z fikrini himoya qila biladi. Interaktiv o’yinlarda faol qatnashadi.
		Amaliy ko’nikmalarni to’liq egalla¬gan, mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi bo’yicha nazariy bilimlarini qo’llaydi, barcha salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzadi
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish, referat, ilmiy maqola, tezislar va ma'ruzalar tayyorlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mavzuning barcha savollarini qamrab olgan, tizimli bayon qilingan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan (monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, Internetdan olingan ma'lumotlar, elektron kutubxona materiallari va h.k.) foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan, tizimga solgan. Mavzu mohiyati ochilgan, faqat xulosasi bor. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, javob asoslangan. Jadvallar to’g’ri to’liq to’ldirilgan.
76-80	Yaxshi «4»	Mavzu bo’yicha talabaning javobi dastur doirasida. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni Yaxshi o’zlashtirgan. Mashg’ulotda berilgan vazifalarni o’z vaqtida bajaradi. Vaziyatli masalalarga aniq javob beradi, asoslaydi. Mavzu muhokamasi, munozaralar va interaktiv o’yinlarda faol qatnashadi.
		Amaliy ko’nikmalarni to’liq egallangan, mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasinazariy bilimlarini qo’llaydi, barcha salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzadi
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mavzuning barcha savollarini qamrab olgan, tizimli bayon qilingan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan (monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, Internetdan olingan ma'lumotlar, elektron kutubxona materiallari va h.k.) foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan, tizimga solgan. Mavzu mohiyati ochilgan, faqat xulosasi bor. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, javob asoslangan. Jadvallar to’g’ri to’liq to’ldirilgan.
71-75	Yaxshi «4»	Mavzu bo’yicha talabaning javobi dastur doirasida. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni o’zlashtirgan. Mashg’ulotda berilgan vazifalarni o’z vaqtida bajaradi. Vaziyatli masalalarga aniq javob beradi, asoslashda birmuncha qiynaladi. Mavzu muhokamasi, munozaralar va interaktiv o’yinlarda faol qatnashadi.
		Mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi nazariy bilimlarini qo’llaydi,barcha salomatlikka ta'sir etuvchi omillar tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzadi.
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mavzuning barcha savollarini qamrab olgan, tizimli bayon qilingan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha adabiyotlardan (monografiyalar, ilmiy, uslubiy maqolalar, Internetdan olingan ma'lumotlar, elektron kutubxona materiallari va h.k.) foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan, tizimga solgan. Mavzu mohiyati ochilgan, faqat xulosasi bor. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, javob asoslangan. Jadvallar to’g’ri to’liq to’ldirilgan.
66-70	Qoniqarli «3»	Javobi dasturning 60-70%ni tashkil qiladi. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni o’zlashtirgan. A'zoning struktur-funktsional xususiyatlari bo’yicha tasavvurga ega, qo’shimcha savollarga javob to’liq emas. Vaziyatli masalalarni echishda ayrim xatoliklarga yo’l qo’yadi. Interaktiv o’yinlarda sust qatnashadi.
		Mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi bo’yicha, profilaktik dasturlarni tuzishda ayrim xatoliklarga yo’l qo’yadi, ayrim savollarga to’g’ri javob beradi, lekin asoslashda qiynaladi.
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mavzuning barcha savollarini qamrab olgan, lekin bayon qilishda tizimli yondoshilmagan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan. Mavzu mohiyati yoritilgan, ammo arzimas kamchiliklar mavjud. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni to’g’ri echgan, javobni asoslashda qiynaladi. Jadvallarni to’ldirishda arzimas kamchiliklarga yo’l qo’ygan.
61-65	Qoniqarli «3»	Javobi dasturning 55-60%ni tashkil qiladi. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni qisman o’zlashtirgan. A'zoning struktur-funktsional xususiyatlari bo’yicha tasavvurga ega, qo’shimcha savollarga qisman javob beradi. Vaziyatli masalalarni echishda ayrim xatoliklarga yo’l qo’yadi. Interaktiv o’yinlarda sust qatnashadi.
		Mavzuga oid Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasibo’yicha nazariy savollarga javob berishda xatoliklarga yo’l qo’yadi, salomatlikka ta'sir etuvchi omillarni to’g’ri aytadi, lekin asoslashda, ayrim kasallaklarning havf omillarini ko’rsatishda qiynaladi.
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspekt mavzuning barcha savollarini qamrab olgan, lekin bayon qilishda tizimli yondoshilmagan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilgan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan foydalanib materiallar yig’gan, tahlil qilgan. Mavzu mohiyati yoritilgan, ammo qator kamchiliklar mavjud. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni echishda ayrim xatoliklarga yo’l qo’ygan, javobini asoslay olmaydi. Jadvallarni to’ldirishda kamchiliklarga yo’l qo’ygan.
55-60	Qoniqarli «3»	Javob dasturning 50-55%ni tashkil qiladi, qo’shimcha savollarga javob yo’q. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni qisman o’zlashtirgan. A'zoning struktur-funktsional xususiyatlari bo’yicha tasav¬vurga ega, qo’shimcha savollarga qisman javob beradi. Vaziyatli masalalarni mustaqil echa olmaydi. Interaktiv o’yinlarda sust qatnashadi.
		Amaliy ko’nikmalarni qisman egallagan, Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi bo’yicha javob berishda xatoliklarga yo’l qo’yadi, havf omiillarini to’g’ri aytadi, lekin kasalliklar bo’yicha havf omillarini ko’rsata olmaydi, xatoliklarga yo’l qo’yadi..
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish. Konspektda mavzuning barcha savollari yoritilmagan, bayon qilishda tizimli yondoshilmagan, foydalanilgan asosiy adabiyotlar va axborot manbalari ko’rsatilmagan. Referat tayyorlash. Talaba asosiy adabiyotlardan foydalanib materiallar yig’gan, ammo tahlil qilmagan. Mavzu mohiyati yoritilmagan. Ijodiy ishlash. Mashg’ulotda berilgan vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni mustaqil echa olmaydi, javobini asoslay olmaydi. Jadvallarni to’ldirishda kamchiliklarga yo’l qo’ygan.
31- 54	Qoniqarsiz «2»	Javob dasturning 30-40%ni tashkil qiladi, nazariy savollar bo’yicha aniq tasavvurga ega emas. Qo’shimcha savollarga javob yo’q. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni o’zlashtirmagan. A'zoning struktur-funktsional xususiyatlari bo’yicha tasav¬vuri chalkash. Vaziyatli masalalarni echa olmaydi. Mashg’ulotla berilgan vazifalarni o’z vaqtida bajarmaydi.
		Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasi muaamolarni tushunmaydi, havf omillarini va profilaktik metodlarning nomini aytib berolmaydi, o’qituvchiso’ragan savolga jaob bera olmaydi, ularning tuzilishi haqida fikrga ega emas.
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Konspekt va referat uchun materiallar to’plagan, lekin yozmagan. Vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni echa olmaydi.
0-30	Qoniqarsiz «2»	Javob dasturning 20-30%ni tashkil qiladi, savollarga javob yo’q. Dasturda tavsiya etilgan asosiy adabiyotlarni o’zlashtirmagan. A'zoning struktur-funktsional xususiyatlari bo’yicha tasavvurga ega emas. Vaziyatli masalalarni echa olmaydi. Mashg’ulotda berilgan vazifalarni o’z vaqtida bajarmaydi.
		Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigienasitushunmaydi, profilaktik metodlarini va havf omillarini aytibberolmaydi, o’qituvchiso’raganini ko’rsataolmaydi, ular fikrgaegaemas.
		Mustaqil ish shakli: mavzuni mustaqil o’zlashtirish va konspekt yozish, referat tayyorlash, ijodiy ishlash. Konspekt va referat uchun materiallar to’planmagan, taxlil qilinmagan. Vaziyatli masalalar, krossvordlar, organayzerlarni echa olmaydi.

OB baholash mezonlari

O’zlashtirish %	Baho	Talabaning bilim darajasi
96-100%	A’lo “5”	Biletda qo’yilgan barcha savollarga talabaning javobi to’liq, ishonch bilan javob beradi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzish bo’yicha to’liq bilimga ega. Vaziyatli masalani echishda ijodiy fikrlaydi, aniq javob beradi va javobini mantiqan asoslaydi. Javobida sog’liqni saqlashni boshqarish fanidan olgan bilimlarini umumlashtiradi, mustaqil xulosa va qaror qabul qila oladi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida, sifatli bajargan va o’zlashtirgan.
91-95%	A’lo “5”	Biletda qo’yilgan barcha savollarga talabaning javobi to’liq, ishonch bilan javob beradi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzish bo’yicha to’liq bilimga ega.Vaziyatli masalani echishda ijodiy fikrlaydi, aniq javob beradi va javobini asoslaydi. Javobida sog’liqni saqlashni boshqarish fanidan olgan bilimlarini umumlashtiradi, mustaqil xulosa qila oladi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida, sifatli bajargan va o’zlashtirgan.
86- 90%	A’lo “5”	Biletda qo’yilgan barcha savollarga talabaning javobi to’liq, ishonch bilan javob beradi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzish bo’yicha to’liq bilimga ega. Vaziyatli masalani echishda ijodiy fikrlaydi, aniq javob beradi va javobini asoslaydi. Javobida sog’liqni saqlashni boshqarish fanidan olgan bilimlarini umumlashtiradi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida, sifatli bajargan va o’zlashtirgan.
81-85%	Yaxshi “4”	Biletda qo’yilgan savollarga talabaning javobi to’liq. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzish bo’yicha bilimi etarli. Vaziyatli masalani echishda ijodiy fikrlaydi, aniq javob beradi. Javobida sog’liqni saqlashni boshqarish fanidan olgan bilimlarini umumlashtiradi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida, sifatli bajargan va o’zlashtirgan.
76-80%	Yaxshi “4”	Biletda qo’yilgan savollarga talabaning javobi to’liq, lekin assoslashda birmuncha qiynaladi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzish bo’yicha to’liq bilimga ega. Vaziyatli masalani to’g’ri echadi, lekin asoslashda birmuncha qiynaladi. Javobida sog’liqni saqlashni boshqarish fanidan olgan bilimlarini umumlashtiradi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida bajargan, sifati etarli darajada emas, o’zlashtirgan.
71-75%	Yaxshi “4”	Biletda qo’yilgan savollarning 75-80%ga talaba to’liq javob beradi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay oladi va profilaktika dasturlarini to’g’ri tuzishnibiladi. Vaziyatli masalani echadi, lekin javobini asoslashda qiynaladi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida bajargan, sifati etarli darajada emas, o’zlashtirgan.
66-70%	Qoniqarli “3”	Biletda qo’yilgan savollarning 65-70%ga talaba javob beradi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay olishda va profilaktika dasturlarini tuzishda ayrim chalkashliklarga yo’l qo’yadi. Vaziyatli masalani echishda ayrim xatoliklarga yo’l qo’yadi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini bajarilishi sifati past, o’zlashtirishi etarli darajada emas.
61-65%	Qониqарли “3”	Biletda qo’yilgan savollarning 60%ga talaba javob beradi. Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar to’g’ri tanlay olishda va profilaktika dasturlarini tuzishda, vaziyatli masalani echishda xatoliklarga yo’l qo’yadi, javobini asoslay olmaydi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini bajarilishi sifati past, o’zlashtirishi etarli darajada emas.
55-60%	Qониqарли “3”	Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar tanlay olishda va profilaktika dasturlarini tuzishda,xamda vaziyatli masalani echishda qo’pol xatoliklarga yo’l qo’yadi. Mustaqil ta'lim topshiriqlarini sifatsiz bajarilgan.
54%	Qoniqarsiz “2”	Salomatlikni mustaxkamlash, profilaktika, atrof muxit gigenasi, hamda salomatlikka ta'sir etuvchi omillar tanlay olishda va profilaktika dasturlarini tuzishnibilmaydi, vaziyatli masalani echa olmaydi.

Adabiyotlar
Asosiy adabiyotlar
	1. Mamatkulov B. Jamoat salomatligi va sog’liqni saqlashni boshqarish. Ilm Ziyo, Toshkent-2013, 575 str. 2. Tulchinskiy T.G., Varavikova E.A. «Jamoat sog’lig’ini saqlash» Yangi Fan asoslari. 2003y. 3. «Valeologiya, diagnostika, sredstva i praktika obespecheniya zdorovya», S.-Peterburg, «Nauka», 1993.
Qo’shimcha adabiyotlar	1. Mamatkulov B., Raxmanova N. Klinicheskaya epidemiologiya: Osnovo' dokazatelnoy meditsino'. –Tashkent -2011, str.459; 2. V.V.Vlasov. Epidemiologiya (uchebnoe posobie dlya vuzov). M., 2006, str.462; 3. Alma-Ata 1978. Primary Health Care. Geneva: World Health Organizations, 1997.