Saliqlar ha`m saliqqa tartiw k. Qalenov, S. Ibragimova, A. Prenov

 
8.3. Birden-bir jer salig'imn' engiziliwi, a'hmiyeti, salıqti 
to'lewshiler, Salıq obekti, bazasi, stavkalan ha'm salıqtan 
jen'illikler. Salıqti byudjetke to'lew mu'ddetleri 
 
1999-jıldan  baslap  awil  xqjalıq  ka'rxanalann  Salıqqa  tartıw  sistemasinda 
tu'pten o'zgerisler ju'z berdı. O'zbekistan Respublikasi Prezidentinin' 1998-jıl 10-
oktyabrdegi  «Awil  xojalig'i  tovar  islep  shig'anwshilan  ushın  birden-bir  jer 
salig'in engiziw haqqmda» g'l PP 2086-sanh pa'rmanina muwapiq 1999-jıldın’ 1-
yanvannan  baslap  awil-xojalig'i  tovar  islep  shig'anwshilan  ushın  birden-bir  jer 
sahg'i  engizildı.2010-2016  jıllar  dawamında  birden–bir  jer  salıg`ının`  stavkası  
5- 6 payız mug`darında saqlanıp qalmaqta. 
Awil  xqjalıq  tovar  islep  shig'anwshilan  ushın  birden-bir  jer  salig'imn' 
engiziliwi, o'z na'wbetinde olardı to'mendegi Salıqlar ha'm jryimlardı to'lewden 
azat etti: 
-
 
payda sahg'i; 
-
 
qosimsha qun sahg'i; 
-
 
ekologiya sahg'i; 
-
 
suw resurslannan paydalang'anhg'i ushın Salıq; -jer sahg'i; 
-jer asti baylıqlannan paydalang'anhg'i ushın Salıq; 
- mu'lk sahg'i; 
-
 
abadanlastmw ha'm sotsiallıq infrastrukturani rawajlandınw sahg'i; 
-
 
basqa da jergilikli Salıqlar ha'm jiyimlar. 
Birden-bir  jer  salig'in  to'lewshiler  esaplang'an  awil  xojaliq  tovarlann  islep 

---

96 
 
shig'anwshilar ushın bajixana  to'lemleri,  ma'm-leketlik baji,  litsenziya  jiyimlan, 
byudjetten  tisqan  fondlarg'a  ajiratpalar,  sonday-aq  aktsiz  salig'in  to'lewdın’ 
a'meldegi ta'rtibi saqlap qahndı. 
Awil xojalig'i tovarlann islep shig'anwshi ka'rxanalar ha'm de awil xojalig'i 
bag'danndag'i  ilim-izertlew  sho'lkemlerinin'  ta'jiriybe  -eksperimental  xojalıqlan 
ha'm  bilimlendıriw  sho'lkemlerinin'  oqıw-ta'jiriybe  xojalıqlan  birden-bir  jer 
salig'imn' to'lewshileri bolıp esaplanadı.  
Salıq  kodeksine  muwapiq  to'mendegi  sha'rtlerge  juwap  beretug'in 
yuridıkalıq  ta'repler  Salıq  saliw  maqsetinde  awil  xojaliq  tovarlann  islep 
shig'anwshilar quramma kiredı: 
-jer ushastkalannan paydalanip awil xojaliq o'nimlerin o'ndıriwshi ha'm o'zi 
o'ndırgen  o'nimdı  qayta  islewshi  tek  g'ana  awil  xojalig'i  o'nimin  o'ndıriw 
tiykarg'i xizmet tu'ri bolg'an yuridıkalıq ta'repler; 
-awil  xojalig'i  o'nimin  jetistiriw  ushın  jergilikli  ma'mleketlik  ha'kimiyat 
organlan  ta'repinen o'zlerine  belgilengen  ta'rtipte  berilgen  jer  ushastkalanna  iye 
bolg'an yuridıkalıq ta'repler; 
- awil xojalig'i o'nimin o'ndıriw ha'm o'zi o'ndırgen o'nimdı qayta 
islew u'lesi realizatsiya etıw yaki qayta islew ushın ahng'an awil 
xojalig'i o'niminin' ko'leminde keminde 50% ti quraytug'm yuridıkalıq 
ta'repler. 
Tog'ay  ha'm  an'shilıq  xojalıqlan  ja'nede  yuridıkalıq  ta'rep  bolıp  ha'm 
bolmay  du'zilgen  dıyxan  xojalıqlan  birden-bir  jer  salig'in  to'lewshiler  bolıp 
esaplanbaydı. 
Awil  xojahg'mda  tovar  islep  shig'anwshilar  o'zleri  islep  shig'arg'an  awil 
xojaliq  o'nimlerin  islep  shig'anw  ha'm  qayta  islew  boymsha  usı  xizmet  tu'rinen 
birden-bir  jer  salig'in  to'leydı  ha'm  olar  basqa  Salıqqa  tartıw  sistemasin  tan'law 
huquqma iye emes. 
Awil  xojalig'i o'ndırisin  ju'rgiziw  ushın  iyelik  etıw,  paydalamwg'a  yamasa 
ijarag'a berilgen jer ushastkasi maydani birden-bir jer salig'in sahw obekti bolıp 
esaplanadı. 
 Salıq  sahnatug'injerushastkalarmin'  normativ  qum  Salıq  sahnatug'in  baza 
bolıp  esaplanadı.  Eger  de  normativ  qun  belgilenbegen  bolsa,  onda  Salıq 
sahnatug'in  baza  bolıp  awil  xojalig'i  tovann  islep  shig'anwshilardın’  Salıq 
sahnatug'in jer ushastkalanmn' maydani esaplanadı. 
 Salıq  sahnatug'in  awil  xojalig'i  jer  maydanlan,  jer  ushastkalanmn' 
jaylasiwi,  topiraq  boniteti  ha'm  jer  menshiginin'  basqa  sipatiamasi,  jer  kadastn 
mag'liwmatlan boyinsha qabil etiledı. 
 Salıq  nizamshilig'ina  muwapiq  Salıq  sahnbaytug'in  jer  ushastkalanna 
to'mendegi jerler kiredı: 
-
 
awil xalqi punktlerinin' uhwma paydalamwdag'i jerleri; 
-
 
sport imaratlan, stadıonlar, sport maydanshalan iyelegen jerler; 
-jan'adan  o'zlestirilip  atirg'an  jerler  ha'm  jerlerdın’  meliorativ  awhalin 
jaqsilaw  jumislan  alıp  banlip  atirg'an  suwg'anlatug'in  jerler  joybarda  na'zerde 
tutilg'an mu'ddette, biraq jumislar baslang'annan ko'bi menen bes jılg'a; 
-bilimlendıriw,  ma'deniyat  ha'm  den  sawlıqti  saqlaw  obektleri  ba'nt  etken 

---

97 
 
jerler; 
—jan'adan  payda  bolg'an  awil  xojahg'i  tovar  islep  shig'anwshilan,  sol 
esaptan  fermer  xojalıqlan,  ma'mleketlik  dızimge  ahng'an  ku'nnen  baslap  2  jıl 
mu'ddetke; 
-O'zbekistan 
Respublikasinin' 
nizam 
hu'jjetlerine 
muwapiq 
Salıq 
sahnbaytug'in basqa jerler. 
Awil xojahg'i tovar islep shig'anwshilan birden-bir jer sahg'inin' summasin 
belgilengen  forma  boyinsha  Salıq  sahnatug'in  bazag'a  qarap  jer  ushastkalannin' 
normativ qum ha'm de jer ushastkalannin' maydamnan esaplap shig'aradı. 
Birden-bir  jer  sahg'inin'  esap-sanag'i  jer  ushastkasi  jaylasqan  jerdegi 
ma'mleketlik  Salıq  xizmeti  orgamna  ag'imdag'i  Salıq  da'wirinin'  1  -  mayina 
shekem tapsinladı. 
Birden-bir  jer  sahg'in  byudjetke  to'levv  to'mendegi  mu'ddetlerde  a'melge 
asinladı: 
-esap-sanaq jihnin' 1-iyuhna shekem-jıllıq Salıq summasinin' 20%; 
-esap-sanaq jihnin' 1-sentyabrine shekem-jıllıq Salıq summasinin' 30% 
- esap-sanaq jihnin' 1-dekabrine shekem Salıqtın’ qalg'an sum-masi.