Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

Moddalarning  aylanma  harakati
  deganda  kimyoviy  elementlarning 
ko‘chib  yurishi,  yoki  migratsiyasi  tushuniladi.  Kichik  biologik  va  katta  geologik 
aylanma  harakatlar  ajratiladi.  Biologik  aylanma  harakatda  qatnashadigan 
organizmlarning produtsent, konsument va redutsent  ekologik guruhlari ajratiladi. 

---

78 
 
Produtsentlar uglerod, quyosh energiyasi va suv ishtirokida organik mahsulotlarni 
yaratadi,  konsumentlar  birlamchi  mahsulotni  iste’mol  qiladi  va  redutsentlar 
organik  moddalarni  parchalaydi.  Yashil  o‘simliklar  quyosh  energiyasidan 
foydalanib,  tirik  moddalarning  birlamchi  mahsulotini  hosil  qiladi,  CO
2
  ni 
o‘zlashtirib  O
2
  ni  ajratadi.  Hayvonlar  o‘simliklar  bilan  oziqlanadi,  kislorodni 
o‘zlashtirib  CO
2
  ni  ajratadi.  O‘lik  hayvon  va  o‘simlik  qoldiqlarini  hasharotlar, 
zamburug‘lar,  bakteriyalar  va  boshqalar  parchalaydi,  mineral  yoki  noorganik 
birikmalarga  aylantiradi.  Ular  tuproqqa  tushib,  yana  o‘simliklar  tomonidan 
o‘zlashtiriladi. Katta aylanma harakatda ushbu jarayon quruqlik va okean o‘rtasida 
amalga oshadi. 
7.2-jadval