|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETINING JIZZAX FILIALI
“AMALIY MATEMATIKA” fakulteti, “BIOTEXNOLOGIYA” kafedrasi, 5320500-“Biotexnologiya”(tarmoqlar bo`yicha) yo‘nalishi 51-21 guruh 1-bosqich talabasi
SAIDAXMEDOVA ADIBANING
“BIOTEXNOLOGIYA” FANIDAN
MAVZU: Chiqindilarni qayta ishlash
KURS ISHI RAHBARI: SAYYORA MURODOVA
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………..…….……..3
Mavzuning dolzarbligi………………………………….....................5
Maqsadi vazifalari……………………………………........................5
ADABIYOTLAR SHARHI….……………………………...………..5
1-BOB. CHIQINDILAR MUAMMOSI VA ULARNING TURLARI
Chiqindilar haqida tushuncha………………………....….……….5
Chiqindi turlari………...……..……………………………….…...5
1.3 Chiqindilarni zararsizlantirish va ulardan foydalanish...………….7
2-BOB. CHIQINDILARNI QAYTA ISHLASH TEXNOLOGIYASI
2.1 Chiqindilarni qayta ishlash bosqichlari va turlari………………...17
2.2 Sanoat chiqindilari, qattiq chiqindilar va ularni qayta ishlash..….18
2.3 Chiqindilarni mexanik va termik qayta ishlash….………..……...22
XULOSA…………………………………………………………….22
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………...…35
Kirish
Zamonaviy dunyoda ishlab chiqarish sohasi rivojlanib borar ekan, undan ortgan chiqindilarni qayta ishlash sohasiga ham e`tabor tobora kuchayib bormoqda. Hozirda barcha rivojlangan mamlakatlarda qayta ishlash sohasi mamlakat ekologik iqtisodiyotida salmoqli o`rin egallaydi va xalqaro hamjamiyatlar ham shuni talab qilmoqda.
Faqat 20-asrning oxirida ular sayyoradagi ortiqcha axlat muammosi haqida gapira boshlashdi. Birinchidan, guruhda chiqindilarini yo'q qilish uchun katta hududga ega bo'lmagan G'arbiy Evropa mamlakatlari boshlandi. Fuqarolar tomonidan axlat tashlanadigan joylar mavjud bo'lgan kam rivojlangan mamlakatlarga olib chiqish uchun pulni eksport qilish masalasi ko'rib chiqildi. Ba'zi davlatlar ushbu tajribani sinab ko'rishdi va samarasiz deb topishdi, chunki global miqyosda muammo hal etilmaydi. Shunday qilib, evropaliklar axlatni qayta ishlash usullarini izlashga kirishdilar. Rossiyada, muammo sayyora resurslaridan foydalanishga mantiqsiz yondashuv uning biosfera sifatining keskin yomonlashishiga olib kelganligi aniqlanganda, muammo ko'tarildi. Rossiya Federatsiyasidagi vaziyatni to'g'irlatish uchun zudlik bilan Germaniya va Shvetsiyasining Evropa qo'shnilaridan axlatni olib chiqish qoidalarini qabul qilishni boshlashingiz kerak. Ikkinchisida hozirgi vaqtda odamlar va sanoat korxonalari chiqaradigan chiqindilarning 99 foizi qayta ishlanadi. Mutaxassislarning fikriga ko'ra, bir tonnalik chiqindi qog'ozni qayta ishlashga qayta ishlangan 0,8 tonna qayta ishlangan qog'oz tolasi ishlab chiqariladi, bu 17 daraxtni, 400 kilogramm ko'mirni, 300-400 kg kimyoviy xomashyoni, 300-400 kilovolt quvvatni, 470 t toza suvni tejash imkonini beradi.1 Shunga ko'ra, chiqindi qog'ozlarni qayta ishlash mashinasi katta bozor istiqboli bilan ommalashgan.
Odamlar qattiq chiqindilarni boshqarish haqida o'ylashganda, uni chiqindilarni yig'ish yoki yong'inga tashlash bilan bog'lab qo'yishadi. Ushbu jarayonlar jarayonning muhim qismini o'z ichiga oladigan bo'lsa-da, turli xil unsurlar maqbul integral chiqindilarni boshqarish (ISWM) tizimini yaratishda ishtirok etadi.
Masalan, davolash usullari qattiq chiqindilar hajmini va toksikligini kamaytirish uchun harakat qiladi. Ushbu qadamlar uni bartaraf etish uchun qulayroq shaklga aylantirishi mumkin. Chiqindilarni qayta ishlash va ularni utilizatsiya qilish usullari chiqindilarning shakli, tarkibi va miqdori asosida tanlanadi va foydalaniladi.
hujjatlaruchunqog'oz - 3 yil,
yog'ochtaxta, poyabzalvaqutilar - 10 yil,
temirqismlari - 20 yil,
avtomobilakkumulyatorlari - 100 yil,
polietilenqoplar - 100-200 yil,
batareyalar - 110 yil,
avtoulovshinalari - 140 yil,
plastikidishlar - 200 yil,
bolalaruchunbirmartafoydalaniladigantagliklar - 300-500 yilda;
alyuminqutilari - 500 yil,
shishabuyumlar - 1000 yildanortiq.
Prezidentning 2019-yil 17-apreldagi qarori bilan, «2019–2028 yillarda O‘zbekistonda qattiq maishiy chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish strategiyasi» tasdiqlangan. Unda, qattiq maishiy chiqindilarni qayta ishlashning samarali va zamonaviy tizimini yaratish ko‘zda tutilgan.
Saralangan chiqindi turi, xususan keng tarqalgan plastikni qayta ishlash muhim ahamiyatga ega. Plastikdan granula olinib, ikkilamchi xomashyoga aylanadi. Mazkur xomashyodan ko‘plab mahsulotlarni ishlab chiqarish mumkin.
Xususan, O‘zbekistonda «SanfaProducs» kompaniyasi – birinchilardan bo‘lib klaster tizimi asosida plastic chiqindilarni qayta ishlab, tayyor mahsulot ishlab chiqarib, eksportga qo‘ygan kompaniyalardanbiri.
Hozirda mazkur kompaniya bir yilda 2000 tonna plastmassa idishlarini qayta ishlash natijasida linoleum uchun asos, avto yo‘llar, gidro inshootlarning qurilishi uchun zarur geotekstil, polimergeo membrana, yengil sanoat uchun sintepon va boshqa mahsulotlarni ishlab chiqarmoqda.
Shunday korxonalardan yana biri – Surxondaryo viloyatida joylashgan «BioTexnoEko» korxonasi bo‘lib, yillik quvvati 180 000 tonna, bir sutkada 500 tonna maishiy chiqindilarni saralab qayta ishlaydi. Tsellofan, plastik, plastmassa kabi maishiy chiqindilardan granulalar, polietilen quvurlarni ishlab chiqaradi. Maishiy chiqindilar butun dunyoda arzon xomashyo hisoblanadi.
Rivojlangan mamlakatlar tajribasi uning 85 foizini qayta ishlash mumkinligini ko‘rsatmoqda. Plastik suv va tuproqdagi gazlar almashinuvini buzadi. Ushbu materialdan tayyorlangan mahsulotlar hayvonlar tomonidan yutiladi. Ichkarida teshigi bo'lgan xomashyo hayvonga yordam beradi. Eng zaharli – bu batareyalar. Ular sink, ko'mir, marganets, qo'rg'oshinni o'z ichiga oladi. Ushbu elementlarning change butun dunyo aholisi tomonidan changlanadi. Ba'zi moddalar tuproqqa kiradi. Bu chiqindilarning suvga salbiy ta'siri. Bolalar va homilador ayollar kasalliklarga moyil bo`ladi.
Mavzuning dolzarbligi. Chiqindilarni qayta ishlab chiqarish bosqichlarini o`rganib chiqish va ularni zamonaviy texnologiyalar asosida tatbiq etish bilan bir qatorda atrof-muhit va aholi salomatligini saqlab qolish yo`llari va usullari.
Maqsad va vazifalari: Chiqindilar turlari bilan yaqindan tanishib, qayta ishlab chiqarishning texnologik usullaridan samarali foydalanish. Chiqindini qayta ishlab chiqishning yangi usullari va texnologiyalarini o`ganib chiqish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
