Safin m. G., Rajabov a. I. Va ro‘ziyev yu. S

 
(3) 
 
formuladan  foydalanib  hisoblab  topish mumkin.  
Bu yerda: 

-  muhitning  qayishqoqligi (suv uchun  +20°C da bu ko‗rsatkich 
0,01 g*sm
-1
sek
-1
  ga teng). 
L-  kameraning  uzunligi  (elektrodlar  o‗rtasidagi  masofa  (sm 
hisobida). 
V-elektrodlar  o‗rtasidagi  kuchlanishlar  kattaligi  va  o‗ziga  mos 
holda potensiallar  farqi g½ sm * ½ sek
-1
 ga teng. 
 
Potensialning  absolut  elektrostatik  birligi  1v=1/300  ekanliging 
e‗tiborga olib, potensialni  voltlarda ifodalasa  bo‗ladi. 
Buning  uchun  formula  (3)ning  o‗ng  tomonidagi  qiymatlarini 
300 ga ko‗paytirish  lozim bo‗ladi, natijada: 
 
=
4 * * L*300
DV
 

     (4) 
 
kelib chiqadi. 
Kuchlanishni  potensialning  mutloq  elektrostatik  birligi  hisobida 
emas,  balki  voltlar  bilan  belgilaganimiz  sababli  formula  (4) 
maxrajining  o‗ng tomonini 300 ga bo‗lish lozim. 
 
=
4
* * L*300
D
 

V
300

          (5) 
 
 
Endi  η  va  D  larning  suvga  nisbatan  miqdoriy  ko‗rsatkichlarini 
ya‗ni:  0,01  v  81  ni  qo‗yib 

  ni  3,14  ga  teng  ekanligini  hisobga  olib 
tenglamani  qo‗yidagicha  ifodalasa bo‗ladi.  
 

---

 
73 
=
4*3.14*0.01*90.000*   *L
81*V


 
(6)  
 
Agar 

 ning qiymati: 
 
=
S
t
ва
v
L
=E

  
 ekanligini  etiborga olsak, unda:  
 

= 140

L S

= 140
S
t E
    (7) 
 
yoki 

140 ω (7) kelib chiqadi.   
Bu  tajribani  o‗tkazgandan  keyin  hisoblash  namunasi  sifatida 
quyidagi  misolni keltirib  o‗tish mumkin.   
Misol:  zamburug‗  hujayralari  pH=5,8  bo‗lgan  bufer  muhitga 
ko‗chirilganda,  zanjirdagi  kuchlanish  50  v,  agar-agarli  sifonchalar 
yuzasidagi  masofa  2  sm,  mikrometrlarning panjara oralig‗i 15*10
-4
 sm 
deb  qabul  qilib  zamburug‗  hujayrasining    panjara  katakchalarining  10 
bo‗lagini  bosib  o‗tish  uchun  5  sekund  vaqt  ketgan  sharoitda  hisob-
kitob olib boriladi. 
Dastavval  achitqi  zamburug‗i  hujayralarining  harakatchanlik 
kattaligini  (elektroforetik  tezlik)  ni  aniqlash  uchun  fomulaga  S  ning 
15*10
-10
*  10  ga    teng  bo‗lgan  miqdor  ko‗rsatkichi  va  yana  V,  L  va  t 
larning  tegishli qiymatlarini  qo‗yib  chiqsak  elektroforetik  tezlik:  
 
=

(150*10
-4
)*(см
2
)*2(см)
5(сек)*50в
=1,2*10
-4
(в
-1
*см
2
*сек
-1
)
       
 
kelib  chiqadi.  Tajriba  yo‗li  bilan  olingan  ω  ning  qiymatini  (7) 
formulaga  qo‗yib,  ς-potensiali:  ς=140*1,2*10
-4
=168*10
-4
=16,8  mv  ni 
keltirib chiqaramiz. 
 
 
 
 
 
 

---

 
74 
  Amaliy mashg‘ulot-7.