Sa’dullo Quronov galaktikada bir kun (ilmiy-fantastik qissa) Toshkent «Akademnashr»

UCHISH REJASI
«Ko‘kkezar»ning  fazoga  ko‘tarilishiga  atigi  bir  necha 
soat qolgan. Ikkala fazogir ham kuchli hayajonda. Chunki 
ularni oldinda judayam g‘aroyib sarguzashtlar kutib turga-
ni aniq. Qahramonlarimiz qanday bo‘lmasin kristalni topib, 
Salmir  sayyorasini  halokatdan  qutqarib  qolishlari  shart. 
Aks holda, haqiqiy falokat yuz beradi.
Ahmadning fazoga qiladigan sayohati uchun judayam 
qulay vaqt tanlangan edi. Chunki bugun Ahmad ota-onasi 
bilan xayrlashib yozgi oromgohga ketishi kerak. U orom-
gohga emas, balki to‘g‘ri Abdukarim amakining hovlisiga 
yo‘l oldi. O‘zi bilan barcha kerakli narsalarini ham olgandi. 
Kichkina  do‘stini  kutib  o‘tirgan  Margolning  chehrasi  yori-
shib ketdi.
– To‘g‘risini aytsam, shu daqiqagacha kelmay qolasan-
mi deb qo‘rqib o‘tirgandim, – dedi Margol bolalarday qu-
vonib.
– Mana, keldim, chunki yerliklar bir so‘zli bo‘lishadi, – 
dedi Ahmad mag‘rur turib.
– Bunga yana bir bor amin bo‘ldim, – tasdiqlab qo‘ydi 
Margol.
Shundan so‘ng Margol qog‘oz va qalam olib Ahmadga 
yuzlandi:
– Kel, endi vaqtni o‘tkazmay sayohatimiz rejasini tuzib 
olaylik.
Avvaliga Margol Quyosh tizimiga uyushtirilgan ekspe-
ditsiyaning maqsadini batafsilroq tushuntirib o‘tdi.
– Salmir olimlari N
2
G kristali Quyosh tizimidagi aynan 
qaysi  sayyorada  ekanini  aniqlay  olishmagan.  Vaqtimiz 
kamligini hisobga olib men 9 ta sayyoraning hammasiga 
emas, balki eng zarurlariga borish kerak deb o‘ylayman.
– Kechirasiz, Margol, sayyoralar 9 ta emas, balki 8 ta. 
Aniqrog‘i, Pluton 2006-yilda sayyoralar safidan chiqarilib, 

---

40
jajji sayyoralar qatoriga kiritilgan. Shunday qilib, ular 8 ta 
qolgan.
– Bundan xabarim bor. Ammo Quyosh tizimida yerliklar 
bilmaydigan yana bir ulkan sayyora ham mavjud.
– Yo‘g‘-e! – Ahmad uchun bu kutilmagan yangilik bo‘ldi.
–  Ha,  ba’zi  yerlik  olimlar  matematik  hisob-kitoblarga 
ko‘ra bu sayyoraning borligini aytishadi. Ammo haligacha 
uni  biror  teleskop  aniqlagani  yo‘q.  Chunki  u  Quyoshdan 
eng olisda joylashgan sayyoradir. Biz unga PN-1437 raqa-
mini berganmiz.
Hammamiz,  Quyosh  tizimi  Merkuriy,  Venera, 
Yer,  Mars,  Yupiter,  Saturn,  Uran  va  Neptun  kabi 
jami 8 ta sayyoradan tashkil topganini yaxshi bilamiz. 
Lekin ayrim olimlar 9-sayyoraning borligini aytishyapti. 
2016-yilda AQShning Kaliforniya universiteti astronomla-
ri  Maykl  Braun  va  Konstantin  Batigin  ilmiy  bayonot  bilan 
chiqishdi. Ular Quyosh tizimining eng olis qismida judayam 
yirik noma’lum sayyora bor ekanini aytishgan.
Astronomlarning  bayonotiga  ko‘ra,  o‘sha  to‘qqizinchi 
sayyora Yerdan 10 marta katta bo‘lib, Quyosh tizimining 
eng olis joyi – Koyper belbog‘idan ham uzoqroqda ayla-
nib yuradi. Bu sayyora juda olisda bo‘lgani sabab boshqa 
sayyoralar kabi quyosh nurini qaytara olmaydi. Shuning 
uchun uni teleskop bilan ham ko‘rib bo‘lmaydi.
Yer quyosh atrofida 365 kunda aylansa, 9-sayyora bu 
masofani 10 000 yilda bosib o‘tarmish.
Xullas, o‘sha to‘qqizinchi sayyora haqidagi ma’lumotlar 
hali o‘z isbotini topganicha yo‘q. Chunki bu sayyorani hali 
hech kim o‘z ko‘zi bilan ko‘rmagan. Olimlar esa uni boshqa 
osmon  jismlariga  ko‘rsatayotgan  ta’siri  tufayli  taxminan 
aniqlashgan, xolos. 1846-yilda Neptun sayyorasining bor-
ligi ham faqat matematik hisoblar evaziga aniqlangan. Bu 
safar ham olimlar shunga o‘xshash kashfiyot qilishgan.

---

41
Hozircha  olimlar  noma’lum  sayyorani  matematikadagi 
noma’lumlik belgisi bo‘lgan «X» harfi bilan bog‘lab «X say-
yora» deb nomlashmoqda. Noma’lum sayyorani «kashf» 
qilgan olimlarning o‘zi esa juda katta ekani tufayli hazilla-
shib «do‘mboq» deb ham atashadi.
– Demak, biz o‘sha noma’lum sayyoraga ham uchamiz, 
shundaymi? – so‘radi Ahmad.
– Yo‘q, shart emas. Issiq bo‘lgani uchun Merkuriyga 
keyinroq  uchamiz.  Yana  Yupiter,  Saturn,  Neptun  kabi 
sayyoralarga  ham  borishning  foydasi  yo‘q.  Chunki  bu 
sayyoralarning  sathi  quyuq  gazdan  iborat.  Ularda Yer-
dagi kabi qattiq yuza emas, balki suyuq yadro va gazlar 
bor, xolos.
– To‘g‘ri, bu sayyoralarning sathiga qo‘nishning imkoni 
yo‘q, – tasdiqladi Ahmad. – Ammo Yupiterning Yer sayyo-
rasiday keladigan ulkan yo‘ldoshlari Io, Yevropa, Ganimed 
va Kallisto ham bor-ku!
–  To‘g‘ri  aytasan,  unda  Yupiterning  yo‘ldoshlariga  bo-
rishni ham rejaga kiritib qo‘yaman, – Margol shunday deb 
qog‘ozga yo‘ldoshlar nomini yozib qo‘ydi va dedi: – Ahmad, 
kel, oldin Veneraga, so‘ng Marsga uchamiz. Agar kristalni 
topa olmasak, keyin boshqa sayyoralarga safar qilamiz.
– Menimcha, bu eng to‘g‘ri qaror, kelishdik.
Rejani  tuzib  olgan  qahramonlarimiz  endi  tunni  intiqlik 
bilan kuta boshlagan edilar.