Sachratqi o`simligi haqida sachratqi

SACHRATQI O`SIMLIGI HAQIDA

Sachratqi, oddiy sachratqi (Cichorium intybus L.) — murakkabguldoshlarga mansub koʻp yillik betona oʻt. Poyasi shoxlanadi, serbarg, bri 30—130 sm, pastki kismi oq tukli. Barglari ketma-ket joylashgan. Gullari havorang, barg qoʻltiqlarida kalta gulbandda tuptup boʻlib, poya uchida esa yakka savatchasimon toʻpgulga yigʻilgan. Ildizi oʻq ildiz, tuproqqa 1,5 m chuq. gacha kiradi. S. ildizida 20% gacha inulin bor (Yevropa mamlakatlarida dorivor ekin sifatida ekiladi). Mart—mayda oʻsa boshlaydi, iyul—okt.gacha gullaydi va mevalaydi. Urugʻidan koʻpayadi. Asosan, sugʻoriladigan ekinlar orasida (bedazorlarda juda koʻp) uchraydi. Shuningdek, tashlandiq yerlar, yoʻl, dala, ariq yoqalari, bogʻlarda oʻsadi. Zararkunandalarga makon. Xalq tabobatida oftob urganda va sachrama toshmalarni davolashda poyasi kaynatmasi va kulidan foydalaniladi. Kurash choralari: beda urugʻini tozalash, paxta va boshqa chopiq qilinagan holda.
Xalq tabobatida quritilgan ildizi dizenteriya kasalligini va yallig'lanish jarayonlarini davolashda,ildizidan tayyorlangan qaymatma esa ishtaxa ochuvchi xamda ovqat hazm qilishni yaxshilashda ishlatiladi. Oftob urganda va sachrama toshmalarni davolashda poyasi qaynatmasi va kulidan foydalaniladi.
Uning ildizi, barglari va gullagan paytida poyasidan tayyorlangan dorilar oshqozon ichak kasalliklarini davolashda ishlatiladi. Mevasi esa isitma ko'aytilganda haroratni pasaytiradi. Sachratqi kulini qaymoqqa qorib, suvchechak, turli yaralar va boshqa teri kasallliklariga surtiladi.
Keyingi vaqtlarda sachratqi gulidan tayyorlangan damlama markaziy asab tizimini tinchlantiruvchi va yurak faoliyatini yaxshilovchi xususiyatga ega. Yer ustki qismidan tayyorlangan qaynatma esa ich ketishini va qon oqishini to'xtatuvchi ta'sirga ega ekanligi tajribada aniqlangan. Ayrim davlatlarda uning ildizidan qaxva tayyorlashda ishlatiladi.
Sachratqidan dori tayyorlash va ishlatish usullari.
1. Mayda to'g'ralgan sachratqi o'tidan 2 choy qoshiq miqdorda olib, ustiga 2 satakan qaynoq suv quyiladi va 10 daqiqa qaynatiladi, soviganidan keyin suzib olinadi. Bu qaynatmani yarim stakandan kuniga 3 mahal ichish uchun buyuriladi.
2. Sachratqi o'tidan 1 choy qoshiq olib, ustiga 1 stakan qaynoq suv quyib,sovigunicha damlab qo'yilar, keyin suzib olib, ovqatdan oldin yarim stakandan kuniga 3 mahalichish ichiladi.
3. Sachratqi o'tining qaynatma yoki damlamasiga dokani ho'llab, chipqon yoki yiringli yaralar ustiga qo'yiladi. Buning uchun uning 2 stakan qaynoq suviga 3-4 qoshiq sachratqi o'ti olinadi.