Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

Testosteron
Androstendiol
340

---

2 xil yo ‘ l bilan testosteronga aylanadi: degidroepiandrosteron yoki 
progesteron hosil boMish orqali (urug‘donlarda ustunlik qiladi deb 
hisoblanadi). Erkaklarda testosteronning sutkalik sekretsiya miqdori 
taxminan 5 mg ni tashkil etib, butun hayoti davomida shu darajada 
saqlanadi.
X olesterol
Yon zanjim i 
uzilishi
Pregnenolon
I
1 7 a - G idrok- 
si-pregnenolon
®
I
D egidroepiandrosteron
I
A ndrostendio! 
—
Digidrotestosteron
(2)
.. S c .» . 
Progesteron
1 7 a - Gidroksi-pro- 
gesteron
I
Aromataza 
fermenti
Androstendion — ► Estron — ► Estriol
I 
№,)
f
Aromataza
.
Testosteronfennenti- »
p-Estradiol
©
NADPH- 
ga bog'liq 
5a-reduktaza
14.2-rasm.
Jinsiy gorm onlar biosintezi sxemasi
Jinsiy gormonlar o‘tmishdoshi xolesterol hisoblanadi. Xoleste- 
roldan yon zanjiri uzilishi natijasida pregnenolon hosil boMadi (1). 
Pregnenolonning testosteronga aylanishi 2 xil y o ‘ l bilan amalga 
oshishi mumkin: (2) progesteron yoki (3) degidroepiandrosteron hosil 
bo‘ lishi orqali. Testosteron digidrotestosteronning (4) o‘tmishdoshi 
hisoblanadi. Ayrim periferik to‘qimalarda oz miqdorda testosteron 
estradiolga (5) aylanadi. Urug’donlarda ayollai jin siy goimonlaii 
estrogen va progestinlar sintezlanadi. Ulaming ichida eng faoli 
bu 17p-estradiol va progesteron hisoblanadi. 0 ‘zida sitoxrom 
P450- oksidazani tutuvchi hamda C\ va NADFH ishtirokida 3 
gidroksillanish reaksiyasini am alga oshiruvchi aromataza kompleksi 
ta’sirida androgenlar aromatizatsiya jarayoniga uchraydi.
3 41

---

Qondagormon40%albumin vaqolgan qismi m axsusjinsiy gormon 
bog‘ laydigan p-globulin oqsili bilan birikkan holda sirkulyatsiya 
qiladi, atigi 2 % igina erkin holatda qonda aylanib yurib, biologik 
faollikni namoyon qiladi.
D igidrotestosteron. UrugLkanalchalari, prostata bezi, teri va tashqi 
jin siy a ’zolarda testosteron o ‘zidan ko‘ra faolroq b o ig a n androgen
- digidrotestosteronning o ‘tmishdoshi sifatida xizm at qiladi. 4 % 
testosteron digidrotestosteronga aylanadi va bu NADFHga bog‘ liq 
5a-reduktaza sitoplazmatik fermenti ta’sirida A halqasidagi qo‘sh 
bog‘ i va 3-ketog‘ruhining qaytarilishi natijasida am alga oshadi. 
Urug‘donlar 1 sutkada 50 - 100 mkg digidrotestosteron sintezlaydi. 
Periferik to‘qim alarda hosil bo iad igan digidrotestosteronni ham 
hisobga olganda sutkasiga ja m i 400 mkg ni tashkil etadi, bu miqdor 
testosteron bilan solishtirganda 10 barobar kam.
B a’zi periferik to‘qim alarda testosteronning kam qismi estradiolga 
aylanadi. L eydig hujayralarida ham yondosh mahsulot sifatida 
doimiy ravishda estradiol va progesteron sintezlanadi. Ammo 
ulaming erkaklar organizm idagi aham iyati noma’ lum.
Prepubertat davrda (9— 11 yosh) androgenlar sekretsiyasi manfiy 
qayta aloqa mexanizmi bilan gonadotropin sekretsiyasini bostirib 
turadi. Pubertät davr (12-16 yosh) boshlangach, qonda aylanib 
yurgan androgenlaming ingibirlovchi ta’siriga nisbatan gipofiz 
hujayralarining sezgirligi kam ayadi. Bu esa LG va FSGning impulsli 
sekretsiyasiga olib keladi. LG Leydig hujayralarining retseptorlari 
bilan bog lanishi natijasida testosteron sintezi kuchayadi, FSG esa 
urug‘donlardagi Sertoli hujayralarining retseptorlari bilan bog‘lanishi 
natijasida spermatogenezni kuchaytiradi (14.3-rasm).
Testosteron gipofiz va gipotalamus darajasida qayta manfiy 
aloqa orqali LG sekretsiyasi impulslari chastotasini kamaytiradi. 
Sertoli hujayralari ingibin deb ataluvchi va adenogipofizda FSG 
sekretsiyasini tormozlovchi oqsil ishlab chiqaradi. FSG bu oqsilning 
sintezini kuchaytiradi, u esa teskari manfiy aloqa mexanizmi orqali 
FSGning ortiqcha sintezini tormozlaydi.
342

---

[ Gipotalamus |