Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

182

---

7. 
l~jadval
Biologik qiymati jihatidan aminokislotalarning tasnih
Almashtirib
bo'lmaydigan
aminokislotalar
Yarim almashtirib
bo'ladigan aminokislotalar
Almashtirib bo'ladigan
aminokislotalar
Valin
Arginin
Alanin
Leytsin
Tirozin
Asparagin kislotasi
Izoleytsin
Gistidin
Glitsin
Treonin
Glutamin kislotasi
Lizin
Prolin
Metionin
Serin
Fenilalanin
Tirozin
Triptofan
Sistein
Sistin
Qolgan 8 ta aminokislota organizmda sintezlanmaydi, shuning 
uchun ular hayot uchun muhim 
essensiai
yoki 
abnashtirib
bo ‘bnaydigan aminokislotalar
deyiladi. Ovqat tarkibida almashtirib 
bo‘lmaydigan aminokislotalardan birontasi bo‘lmasa manfiy azot 
balansi rivojlanishi, ozib ketish, o ‘sishdan to ‘xtash, asab tizimining 
buzilish hoiatlari kuzatiladi.
Parenterai oziqianish. Klinika amaliyoti uchun parenteral oqsilli 
oziqlanish muammosi muhimdir. M a’ lumki, oqsillar dastlab 
oshqozon- ichak yo‘lida erkin aminokislotalargacha parchalanib 
soTilganidan keyingina, odam organizmi ulardan foydalanishi 
mumkin. Oqsillar parenteral yo‘l bilan (ya’ni, ichak yo‘lini aylanib 
o ‘tilsa) yuborilsa, sensibilizatsiya rivojlanishiga olib keladi (yot 
oqsilga nisbatan organizm sezgirligining oshishi), bordiyu, oqsil 
takroran yuborilsa, anafilaksiyaga, y a’ni organizmni shokholatiga olib 
kelishi mumkin. Ammo ushbu usul bilan oqsil yuborishga, xususan, 
jarrohlik amaliyotida qizilo‘ngachning kuyishi va zaharlanishida, 
qizilo'ngach va oshqozonning o g ‘ir o ‘smali jarohatlanishida,
183

---

oshqozon va ichak operatsiyalaridan so‘ng klinitsistlar majbur 
boMadilar. Oqsil eritmalari parenteral yuborilganidan so‘ng, o g 'ir 
asoratlarining oldini olish uchun hozirgi vaqtda oqsilli oziqlanish 
uchun oqsillar gidrolizatlaridan (aminokislotalar aralashmasi) 
foydalaniladi. Aminokislotalar aralashmasini yuborish allergik 
reaksiyalar rivojlanishiga olib kelmaydi, chunki aminokislotalar 
oqsillardan farqli o ‘laroq tur va to‘qima spetsifikligiga ega emasdir. 
Bemorlarda, klinika sharoitida o ‘tkazilgan kuzatuvlar aminokislotalar 
aralashmasining oqsillarga bo‘lgan ehtiyojini to ‘liq qondirishini 
ko‘rsatdi. Ammo oqsillar gidrolizati yuborilgandan so‘ng organizmda 
qator salbiy reaksiyalar, xususan psixik faoliyatning o'zgarishini 
aytib o ‘tish kerak.