Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

6.14. F o sfo lip id la r alm ashinuvi va funksiyalari
Fosfolipidlar almashinuvi organizmdagi ko‘ p jarayonlar bilan 
D O gTiq: hujayra membranalarining hosil b oiish i va parchalanishi, 
LP, o ‘ t mitsellalari shakllanishi, nafas chiqarganda alveolalar 
yopishishiningoldini oluvchi o ‘ pkaalveolalaridayuza qavatning hosil 
bo'lishi. Fosfolipid almashinuvining buzilishi k o‘ p kasalliklaming 
sababidir, xususan, chaqaloqlaming respirator distress-sindromi, 
jiga r gepatozi, glikolipidlar to ‘ planishi bilan b og'liq irsiy kasalliklar, 
lizosoma kasalliklari. Lizosom a kasalliklarida lizosoma joylashgan 
va glikolipidlar parchalanishida qatnashadigan gidrolazalar faolligi 
pasayadi.
Glitserofosfolipidlar almashinuvi
Fosfatidilxolin, fosfatidiletanolamin va fosfatidilserin sintezi
Glitserofosfolipidlar va yogTar sintezi boshlang‘ ich bosqichlari 
fosfatid kislota hosil bo‘ lg ‘ ncha bir xil boradi. Fosfatid kislota 
ikki xil y o ‘ l bilan sintezlanishi mumkin: glitseraldegid-3-fosfat va 
digidroksiatsetonfosfat orqali (6.12-rasm).
K eyin gi 
bosqichda 
fosfatidaza 
fosfatid 
kislotadan 
tosfat 
qold ig‘ ini ajratadi, buning natijasida diatsilglitserol hosil b oia d i. 
Diatsilglitserolning keyingi o ‘ zgarishlari turli y o ‘ llar bilan borishi 
mumkin. Ulardan biri — fosfolipid “ polyar boshchasi» faol 
shaklining hosil b o iish i: xolin, serin yoki etanolamin SDF-xolin, 
SDF-serin yoki SDF-etanolaminga aylanadi (6 .13-rasm). So‘ ngra 
diatsilglitserol SDF-hosilalar bilan reaksiyaga kirishadi, bunda SMF 
ajralib chiqadi va tegishli fosfolipid, masalan fosfatidilxolin hosil 
boMadi:
168

---

C H ,O H
N A D H
C H O ^ ^ C H , O H
Ç H j ° C O R,
о с
и
^
/
h o - £ - h
. 
» ( S o r . - c Q t ^ - k - o a c = o
c h , o ® £ A D . 
c h , o ®
C H , o ®
^ a
c h , o ®
Fruktozo -1,6-bisfosfat
G litsero -3 -fo sfat G litse ra ld e g id - Degidrosiatseton 
Д Л ,
X .
3 -fosfat 
fosfat
R , - C O - S - K o A ^ w
^ N A D H
K .oA -« 
^
C H , 0 - C 0 - R ( 
*
» N A D *
_ o ( g )
Lizofosfa tid kisiotasi
R j - C O - S - K o A J
Ç
K o A
C H , 0 - C 0 - R ,
R , - C O -
О -
ÇH~