Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

6.5. X lo m ik ro n larn in g hosil b o ‘ lishi
Ingichka ichak epiteliy hujayralarida resintezlangan y o 0 lar, 
shuningdek xolesterol efirlari, ovqat bilan tushgan yo g da eruvc 1 
vitaminlardan lipoprotein komplekslari — xilomikronlai (X ) 
i o s i
boMadi. X M tarkibidagi asosiy apoprotein - apo B-48 oqsihdir. Bu 
oqsil zichligi judapast lipoproteidlar (Z J P L P ) oqsili apo B-100 geni a 
kodlangan va jigarda sintezlanadi. Ichakda transkripsiyadan keyingi 
o ‘ zgarishlar natijasida raRN K . ketma-ketligi « o ‘ qiladi , u apo B- 
oqsili uzunligining faqat 48 % ni kodlashtiradi, shuning uchun u 
oqsil apo B-48 deb ataladi. A p o B-48 oqsili donador endoplazmatik 
retikulumda (E R ) sintezlanadi va glikozillanadi. So‘ ngra G oldji 
apparatida X M lar shakllanadi. Xilom ikronlam ing zichligi juda past 
(0,95 dan kam) va diametri katta b o‘ lib, ular kapillyarlaiga o ta 
olmaydi va shuning uchun limfa orqali tashiladi. Lim fa tomirlan 
y ig ‘ ilib limfa tug‘ nlaridan o ‘ tadi va retikulyar hujayralar aro o tib, 
umumiy limfa tomiri orqali yuqori kovak venaga quyiladi. X M
yogMami periferikhujayralarga yetkazib beradi. Lipoproteinlai o
127

---

zaio zich ligi va tarkibiga binoan farqlanadi (6.3-jadval).
Apolipoproteinlar - lipidlarni bogMovchi qon oqsillan. ular 
triatsí lglitserin, 
fosfolipidlar, 
xolesterin 
va 
uning 
efirlarini 
to ‘ qimalarga tashilishiga javobgar.
Apolipoproteinlar («a p o » - «ajratilgan» yoki «izolyatsiyalangan», 
ya ’ ni oqsil erkin shaklda lipiddan ajratilgan), lipidiar bilan bog 
lanib, sferik shakldagi, ichida gidrofob lipidiar, yuzasida oqsilning 
gidrofil yon zanjirlari va lipid “ boshchalari” bog‘ lanib lipoprotein 
bo‘ lakchalarini hosil qiladi. Lipidlaming turli kombinatsiyalari va 
oqsillar turli zichlikdagi b o‘ lakchalami hosil qiladi, xilomikion 
va zichligi juda past lipoproteinlardan (Z J P L P ) boshlab, zichligi 
juda yuqori (Z J Y u L P ) lipoproteinlari bilan tamom b oia d i, ulami 
ultrasentrifugalash bilan ajratish mumkin.
Kam uchraydigan irsiy kasallik - apoprotein B geni defektida - 
jigarda apo B-100 va ichakda apo B-48 oqsillarining sintezi buziladi. 
Natijada ichak shilliq qavati hujayralarida X M , jigarda esa ZJPLP 
hosil boMmaydi. Bu a’ zolar hujayralarida y o g ‘ tomchilari to‘ planadi. 
Bunday kasallik